Lingua inglese

À prupositu di Wikipedia

Inglese (English)

Altri nomi: Inglesu
Parlatu in: Regnu Unitu, Stati Uniti, Canadà, Australia è altri 49 stati
Parsoni: 541-1.400 milioni
Classifica: 4
Tipulugia: SVO isulante - tonica
Filugenesi: Indoauropeu





Statutu officiale
Nazioni: 67 nazioni
Rigulatu da: micca officialmente
da l'Oxford English Dictionary
Codici di classificazioni
ISO 639-1 en
ISO 639-2 eng
ISO 639-3 eng
SIL ENG (in inglesu)
Estrattu in lingua
Dichjarazioni univirsali di i diritti di l'omu - Art.1
All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.
Lingua - Alencu d'e lingue - Linguistica
Lu logu di Wikipedia Visitighja la Wikipedia in Inglese!

Distribuzione geografica dell'inglese.
Quista pagina pudaria cuntena carattari Unicode.
EN (ISO 639-1)

L'inglese (nome nativu: English, AFI: /ˈɪŋɡlɪʃ/) hè una lingua induauropea appartinenti à u ramu occidentali di i lingui germanichi, incù l'ulandesu, l'altu è bassu tedescu, u fiammingu è u frisone. Cunserva sempri un'evidenti parintedda cù u sassonu cuntinintali (dialettu di u bassu tedescu).

L'inglesu accupa una pusizioni tuttu à fattu particulari, micca solu rispettu à i lingui germanichi, ma ancu à l'internu di u gruppu linguisticu induauropeu: hà talmenti simplificatu è altiratu a so probbia struttura da avvicinà si oramai à una lingua isulanti piuttostu ch'è à una lingua flessiva.

Inoltri, da u puntu di vista di u vucabulariu cunteni molti tarmini di urighjina non germanica, è in particulari latina: si valuta in oltri u 50% l'afflussu di tarmini latini dirivati da u francesu, pinitrati in u lessicu inglesu in bona parti grazia à l'accupazioni nurmana dopu u 1066, ma ancu in u Rinascimentu, par influssu di u latinu coltu è scentificu.

Trà i lingui di grandi diffusioni, l'inglesu hè verusimilamenti più apartu à l'intrata di novi vucabuli di urighjina straniera, sii a causa di u so ampiu usu com'è lingua franca, sii in virtù di l'urighjina mista latinu-germanica di gran' parti di i radichi, sii - prubabilamenti - ancu grazia à l'estrema puvartà di diclinazioni è disinenzi tipichi chì ni carattarizeghjini i sustantivi.

In u corsu di u XX seculu l'inglesu hè divintatu, infatti, a lingua franca par eccillenza, abbattendu a pricidenti supremazia di u francesu, chì à so volta avia sustituitu u latinu à fini di cumunicazioni diplumatica è scentifica. Hè oghji ancu un strumentu par a cumunicazioni frà etnii privi di cunnissioni culturali, scentifichi o pulitichi.

Si calculeghja chì quiddi chì parlani inglesu com'è lingua materna (English as a native language, ENL) siini circa 350 milioni, mentri sò circa 300 milioni i parlanti di l' English as a second language (ESL), veni à dì chì parlani inglesu accantu à a lingua naziunali o nativa. Sò infini circa 100 milioni i parlanti di l' English as à foreign language (EFL), veni à dì chì ani amparatu l'inglesu à scola, in paesi induva sta lingua ùn hè micca in usu. U numaru di quiddi chì usani l'inglesu com'è lingua siconda o straniera supareghja dunqua quiddu di quiddi chì u parlani da a nascita.

Distribuzioni giugrafica[mudificà | edità a fonte]

L'inglesu hè usatu com'è lingua materna (ufficiali o di fattu) in i siguenti paesi:

L'inglesu hè imprudatu com'è lingua ufficiali in: Botswana, Bangladesh, Camerun, Isuli Cook, Figi, Filippini, Gambia, Ghana, Hong Kong, India, Kenya, Kiribati, Lesotho, Malawi, Malta, Mauritius, Namibia, Nauru, Nigeria, Pakistan, Palau, Papua Nova Guinea, Portu Ricu, Samoa Uccidintali, Seychelles, Sierra Lione, Singapore, Sudan di u Sudu, Isuli Salomone, Tuvalu, Swaziland, Tanzania, Uganda, Vanuatu, Zambia è Zimbabwe.

L'inglesu s'hè affirmatu di fattu com'è u standard par a cumunicazioni scentifica à altu è altissimu liveddu, essendu imprudatu com'è lingua prifirinziali par u scambiu di infurmazioni scentifichi trà parsoni di lingui diffarenti, par a publicazioni di cuntribuzioni in i principali rivisti scentifichi di qualsiasi sittori è par i rilazioni in i cungressi internaziunali.

Storia di a lingua inglesa[mudificà | edità a fonte]

In u so longu sviluppu l'inglesu si hè nutevulamenti altiratu. Cunvinziunalamenti si dividi l'evuluzioni diacronica di a lingua in cinqui fasi:

  • Anglusassonu
  • Inglesu anticu (opara di rifirimentu: u Beowulf)
  • Inglesu mediu (opara di rifirimentu: The Canterbury Tales, è, par a prununcia di u Middle English Ormulum)
  • Prima inglesu mudernu (opari di rifirimentu: quiddi di Shakespeare è Marlowe)
  • Inglesu mudernu

Hè pussibuli estrapulà di i dati apprussimativi trà i molti pruposti, è dì chì l'Anglusassonu và da l'invasioni di a Britannia à opara di Sassoni, Juti è Angli (V seculu d.C.) finu à a più massiccia è siconda fasa di cristianisazioni di l'isula. L'Inglesu anticu rimpiazza tandu l'Anglusassonu, ancu in virtù di a supremazia di u dialettu West Saxon annantu à quiddu anglicu, divutu à u rinfurzamentu di a situazioni ecunomica è pulitica di i stati di u sudu di l'Inghilterra rispettu à quidda di u nordu (zona di i 5 regni) sinu à l'invasioni nurmana.

L'Inglesu mediu si pò fà tarminà intornu à l'iniziu di u XVI seculu.

U Prima inglesu mudernu copri un periodu di tempu, chì và da Shakespeare sinu à a mità di u Setticentu. L'Inglesu mediu và da u Setticentu, incù a comparsa di rumanzi com'è Robinson Crusoe di Defoe, insinu à i nosci ghjorna.

Bench'è a lingua parlata si sii evoluta in quiddi seculi (par asempiu, in inglesu mudernu a prununcia di molti paroli usati in l'opari di Shakespeare hè diffarenti da quidda di u prima inglesu mudernu),[1] a so struttura hè ferma sustanzialamenti immutata.

Anglusassonu è Anticu inglesu[mudificà | edità a fonte]

Sicondu u resucontu di u Venerabile Beda, i sterpi germanichi di l'Angli, di i Sassoni è di l'Ghjuti, partiti da u Ghjutland è da l'Alimagna sittintriunali è da a futura Danimarca, si stalletini in quidda rigioni di a Britannia chì hè oghji l'Inghilterra in u 499 d.C. I Ghjuti si stabilini in u Cantium (Kent), l'Angli in l'Anglia uriintali, in i Midlands è in Northumbria, i Sassoni in l'Essex, in u Middlesex è in u Wessex - veni à dì rispittivamenti regnu di i Sassoni uriintali, di mezu è uccidintali. Sottu a spinta di i novi vinuti i Celti in parti si spustàni à punenti (North Walas, West Walas o Galles, Sûth Walas o Cornuvaglia).

A parta da u X seculu l'atoni brevi à, è, o è u tendini à cunfluiscia in u sonu indistintu schwa [ə] mori friquenti in l'inglesu mudernu. L'Inglesu anticu, à diffarenza di u Mediu inglesu, pussedi una ricca flissioni, sii numinali ch'è virbali. I genari sò trè, maschili, feminiccia è neutru. Com'è in tedescu, u nomu in l'Anticu inglesu prisenta quattru casi: numinativu, genitivu, dativu, accusativu.

Mediu inglesu[mudificà | edità a fonte]

U Mediu inglesu hè u nomu datu à a lingua storica chì hà com'è urighjina i diversi formi di inglesu parlatu in u periodu cumpresu trà l'invasioni nurmana è u tardu Rinascimentu inglesu. Grazia à Geoffrey Chaucer u Mediu inglesu emersi com'è una lingua litteraria, soprattuttu grazia à a so più celebru opara, i Canterbury Tales.

Incù Ghjuvanni Senzaterra guasgi tutti i pussidimenti francesi funi persi (fora di l'Isuli di u Canali, ultimu branu di u Ducatu di Nurmandia). A parta da a Guerra di i Cent'Anni i liami incù a Francia, dunqua, s'addibuliscitini. U vechju pruvverbiu "Jack wold be à gentilman if he cold speke Frensk" cuminciò à perda moltu di u so significatu. In Inghilterra cuminciò à pricisà si un novu standard, basatu annantu à u dialettu di Londra è di i Home Counties.

Inglesu mudernu[mudificà | edità a fonte]

L'intruduzioni di a stampa in Inghilterra à opara di William Caxton in u 1476 cuntribuì à a fissazioni di l'ortugrafia ma, apposta ch'è ebbi locu prima ch'è si cuncludissi u grandi spustamentu vucalicu, ditarminò u prima grandi divariu trà scrittura è prununcia.
Dopu a nascita di a Ghjesgia d'Inghilterra nascì l'esigenza di una virsioni inglesa di a Bibbia. In u 1611 fù data à i stampi l'Authorized Version. A stampa, a Riforma è l'affirmazioni di u cetu mediu ("middle class") ebbini com'è cunsiquenza a diffusioni di quidda chì era in traccia d'affirmà si com'è lingua standard.

L'espansioni culuniali di l'Inghilterra diffusi a parlata in vasti tarritorii di l'America di u Nordu, di l'Africa, di l'Asia è di l'Uceania.
L'indipindenza di l' Stati Uniti currisposi à a furmazioni di una varietà d'inglesu, diffarenti da u standard britannicu, chì s'hè affirmata dopu à liveddu mundiali in u XX seculu.

U grandi spustamentu vucalicu[mudificà | edità a fonte]

U grandi spustamentu vucalicu hè a più impurtanti altirazioni funetica di a storia di a lingua inglesa. Si pò affirmà chì eddu purtò l'inglesu à a so prununcia attuali. U grandi spustamentu vucalicu ùn ebbi micca locu à listessa ebbica in i diversi rigioni (in parechji, particularamenti à u Nordu, hè assenti in i parlati lucali à i ghjorna d'oghji); si pò quantunqua pona u so iniziu à u XV seculu è cunsidarà lu scumpiitu à a fini di u XVI.

U grandi spustamentu vucalicu riguarda i vucali longhi:

Altri fatti funetichi[mudificà | edità a fonte]

Trà i dittonghi [iu] è [ɛu] cunfluiscini in [juː] (muti). [juː] tendi à simplificà si in [uː] dopu l, r, [tʃ] è [dʒ] (rude, chew, June).
[au] passa à [ɔː] (law).

I spiranti allongani u sonu di una à chì i pricedi: mass [maːs], bath [baːθ], staff [staːf].

L' r, frà altru distinata à scumpariscia dopu vucali, impidisci u grandi spustamentu vucalicu intruducendu un schwa: door [door], clear [cliar].

Scumpariscini i soni [x] è [ç], fora di in prestiti com'è u scuzzesu loch [lɔx] o in i grecisimi (è.g. chemistry [ˈxeːmiztri] , . U gh chì i ripprisintava perdi ogni sonu incausendu l'allungamentu di a vucali pricidenti (bright, night) ([briçt] > [braɪt], [niçt] > [nait]) oppuri, spezii in fini di parola, diventa [f] (cough). Casu particulari hè u prunomu di prima parsona I, chì diriveghja da l'anticu igh (cfr. tedescu ich), ma in u passaghju da u Mediu inglesu à l'Inglesu mudernu, oltri à u grandi spustamentu vucalicu subitu da a vucali longa [iː], hà vistu cada ancu in a lingua scritta u digramma gh.

[hw] diventa [w] (fora di u Nordu) ma si manteni a grafia wh.

[j] tendi à fonda s'incù a cunsunanti pricidenti: ocean [ˈoːsjən] > [ˈoːʃən], measure [ˈmeːziər] > [ˈmeːʒər], futuri [ˈfjuːtər] > [ˈfjuːtʃər], è cetara.

Un di i fatti più impurtanti hè a scumparsa di l' r postvucalica. Quissa hè una carattaristica tipica di u Sudu, assenti sempri oghji da i Midlands versu u nordu è in Scozia. È assenti in i Stati Uniti fora di in u New England uriintali è in u Sudu.

Sustantivu[mudificà | edità a fonte]

U plurali in -s s'afferma dicisamenti. Fermani parechji formi incù umlaut (foot, feet) è parechji plurali in nasali (oxen).

Aghjittivi[mudificà | edità a fonte]

L'aghjittivi sò nurmalamenti invarievuli, ma ci sò casi in i quali u genaru di a lingua antica s'hè prisirvatu, par asempiu blond cambia à blonde incù i sustantivi feminicci.

Verbi[mudificà | edità a fonte]

Diminuiscini nutevulamenti i verbi forti (oramai chjamati "irregulari"). Indrentu à 'ssa catiguria scumparisci à spessu a distinzioni trà priteritu è participiu passatu (cling, clung, clung).

U cunghjuntivu si riduci finu guasi à scumpariscia. In i rari casi in i quali hè adupratu hè indistinguibili da l'indicativu fora di i casi in i quali hà una forma diffarenti (terza pers. sing. adisinenziali [he do], forma be di u verbu essa).

A disinenza di a terza parsona singulari oscilla frà -(e)th (miridiunali) è (e)s (sittintriunali). Sarà st'ultima forma à privala finalmenti.

A forma prugrissiva (to be ...ing) diventa rigulari.

A custruzzioni to be + participiu passatu (I am come) diventa molta rara incù l'affirmazioni di to have in sta funzioni. Inoltri, à u priteritu, i verbi rigulari tarmineghjani incù u sonu [d], [t] o [id] (asempiu: "Danced" [t], "changed" [d], "Started" [id]).

Influenza di i lingui rumanichi annantu à l'inglesu[mudificà | edità a fonte]

A lingua germanica di l'isuli britannichi, ancu s'eddu hè difficiuli di parlà di un anticu inglesu unitariu, subì una nutevuli latinisazioni in dui fasi principali:

  1. l'arrivu di i monachi à u seguitu di Agostino di Canterbury (primatu di a Ghjesgia anglicana in 601)
  2. a scunfitta, in u 1066, di Aroldo II, ultimu rè anglusassonu, da parti di Guglielmu u Conquistadori, pratindenti à u tronu inglesu chì divastò è sprupriò tutti i terri è i bè di u paesi chì passàni à i vassalli è veschi nurmani à eddu fideli: stu mumentu terribuli, in u quali Wulfstan, l'arcivescu di York volsi veda a fini di u mondu ("Repent, for the Day of the Lord is at hand", "Pintiti vi, ch'è u Ghjornu di u Signori hè à i porti"), era distinatu à cambià par sempri u voltu di l'Isuli britannichi.

Mutazioni semantichi di i lemmi francesi[mudificà | edità a fonte]

Di solitu, quandu una parola straniera hè intrudutta in una lingua, subisci ciò ch'è Baugh è Cable,[2] adattendu un terminu da a butanica, chjamani "arrested development". In inglesu hè pussibuli truvà molti paroli francesi in a "forma" in a quali funi impurtati in Inghilterra à l'ebbica di u Medievu: si cunfronta default (in inglesu) incù défaut (in francesu), subject (in inglesu) incù sujet (in francesu). Si pò paragunà à u fattu chì dopu à un travasu, a pianta ùn cresci più par un certu periodu, mentri un'altra di listessa ità cuntinueghja à sviluppà si nurmalamenti: i paroli francesi, quandu ùn funi micca rimanighjati da l'umanisti in u XVI seculu ani dunqua cunsirvatu a "forma" incù a quali erani stati intrudutti in u Medievu in un cuntestu linguisticu à eddi stranieri.

À diffarenza di a forma, u significatu di i paroli impristati da u francesu (chì in Francia firmeti sustanzialamenti immutati), duviti inveci adattà si in l'inglesu à causa di a cuncurrenza di altri paroli anglusassoni incù listessu significatu: à spessu cambiendu lu, o incausendu l'estinzioni di u terminu. Cusì, par asempiu, mentri courir ùn fù micca accaticatu com'è run, i paroli chì si rifirìani à a vita di l'alta sucità (francofuna) succesini megliu, com'è court (francesu mudernu cour) è chivalry (sensu di cavaddaria). È dinò: par "porcu" esistini dui paroli diffarenti: pig hè a bestia viva, chì divintava pork quandu era cucinata da i ricchi nurmani (i paisani anglusassoni ùn pudiani micca permetta si di manghjà mori carri di porcu, parò l'addivavani par i prubitarii nurmani). Ma esistini parechji altri "coppii sinonimichi", in i quali u terminu currenti hè di radica germanica (anglusassona) mentri quiddu "altu" hà una radica latina (francesa). Si tratta di un finominu tipicu di a lingua inglesa, non certu limitatu à u duminiu alimintariu, ma stesu ancu à cuncetti metafisichi, induva l'accizioni elevata tendi sempri à sviluppà u terminu di radichi latinu-francesi (à diffarenza, par asempiu, di ciò chì avveni in tedescu). Ni sò asempii: - ox, cow, calf (boiu, vacca, viteddu); beef, carri di manzu (da u francesu boeuf, boiu); - time (tempu crunulogicu); tense (tempu grammaticali; da u francesu temps); - freedom (libartà); liberty (l'idea di libartà); - strength (forza); force (forza in fisica). In altri casi hè ancu difficiuli à truvà accizioni beddi distinti in i dui tarmini sinonimi, quiddu germanicu è quiddu latinu, com'eddu accadi par asempiu incù wedding, marriage, matrimony, espousal (matrimoniu).

Stu scenariu cumplessu in u quali i paroli di urighjina rumanza lottani par a sopravvivenza contru à quiddi anglusassoni, rifletti u cunflittu beddu più drammaticu trà civiltà anglusassona è nurmana: dopu u distaccu puliticu di l'Inghilterra da a Francia (in u XIII seculu) u francesu persi, parò, vigori: una tistimunianza ridicula ni hè u parsunaghju di a Monaca in i Canterbury Tales (I raconti di Canterbury), chì parla di manera maccaronica, pruvuchendu cusì l'ilarità di la ghjenti.

L'ità muderna[mudificà | edità a fonte]

Bon'parechjii funi i paroli eliminati sii in l'anglusassonu sii in u francu-nurmanu, par quantu in u lessicu l'avantaghju pendi nittamenti in favori di u mondu rumanzu par l'influenza asercitata da u pristigiu litterariu di u mondu rumanzu è dunqua da u Rinascimentu. In l'ità lisabettana si (ri) introdussini tarmini francesi in forma più muderna è molti lemmi taliani prima scunnisciuti (si pensa solu à l'influenza di i formi litterarii com'è u sunettu, a cummedia di l'arti, a musica taliana è a tragedia senechiana pruvinenti di mudeddi taliani). U tiatru lisabettanu sfruttò frà altru a prisenza di una cumpagnia numarosa di attori è littarati taliani.

L'ità cuntimpuranea[mudificà | edità a fonte]

Stu prucessu di trasfurmazioni hè sempri in corsu à i ghjorna d'oghji: i verbi irrigulari, influinzati da quiddi di urighjina rumanza, adoprani pocu à pocu -è, par u passatu è u participiu passatu (par asempiu burnt > burned è dreamt > dreamed) mentri i genitivi sassoni sò oramai usati in i formi più simplici: The Oxford Police (induva Oxford hè usatu com'è simpliciu aghjittivu) hè moltu più friquenti di Oxford's Police, è a -m di u dativu anglusassonu di whom (chì), hè oramai assenti in a cunvarsazioni infurmali. Tutti 'ssi finomini sò indicatori di u longu prucessu chì hà avvicinatu l'inglesu à u mondu rumanzu più ch'è tutti l'altri lingui germanichi, senza perda puri i qualità fundamintali chì da eddu a distinguiscini.

Funulugia[mudificà | edità a fonte]

Vucali[mudificà | edità a fonte]

I vucali di l'inglesu varieghjani monda da un dialettu à l'altru, è par via di cunsiquenza, i vucali si poni trascriva incù parechji simbuli sicondu i diffarenti articulazioni.

Monuttonghi[mudificà | edità a fonte]

Monuttonghi di Received Pronuncia[3]
Antiriori Cintrali Pustiriori
longa brevi longa brevi longa brevi
Chjusa ɪː ɪ ɵː ɵ
Media ɛː ɛ ɜː ə
Aparta a (ʌ) ɑː ɔ
Monuttonghi di l'inglesu australianu
Antiriori Cintrali Pustiriori
longa brevi longa brevi longa brevi
Chjusa ɪ ʉː ʊ
Media e ɜː ə ɔ
Aparta æː æ a

L'ortografia è a grammatica di 'ssu articulu ùn sò micca currette. Pudete cuntribuisce à ammigliurà le.


Fonetica[mudificà | edità a fonte]

Lu sistema vocalico di l'AI cunsta di sette vocali, chì possonu esse brevi ò lunghe:

  • a (aperta se breve, chiusa se lunga)
  • æ ([æ] ò [æ:])
  • e ([?] se breve, [e:] se lunga)
  • i
  • o (aperta se breve, chiusa se lunga)
  • u ([?] ò [u:])
  • y (ai)

La lungura di le vocali ùn veniva indicata graficamente.

A partisce da lu X secolu le atone brevi a, e, o è u tendonu à cunfluisce in lu sonu indistintu schwa [?] così frequente in l'inglese mudernu.

Li dittonghi sò:

Tra le cunsonanti:

  • c rende li soni [k] (cynn, stirpe) è [t?] (c di cena) (spræc [spræt?], discorsu).
  • g può indicà li soni [j] (gêar, annu) ò [?] (gh) (dagas, ghjorni).
  • h rende li soni [h], [x] (fricativa sorda velare) ò [ç] (ted. ich).
  • ð è þ possonu rende indifferentemente li soni [ð] ò [?], esattamente comu th in l'inglese mudernu.
  • sc si leghjè [?] (sc di scena) (wascan ['wa?an], lavare).

sustantivi[mudificà | edità a fonte]

L'AI, à differenza di l'IM, possede una ricca flessione, sia nominale chì verbale. li ghjeneri sò tre, maschile, femminile è neutru.

Come in tedescu, lu nome in l'AI presenta quattru casi: nominativu, ghjenitivu, dativu, accusativu. Le classi di declinazione più frequenti sò tre:

  • Nomi maschili è neutri in -a-. Questa classe currisponde à li nomi indoeuropeani in -u-s, ghjerm. -a-z, lat. -u-s)
  • Nomi femminili in -u- (currispondenti à l'IE -a-, ghjerm -u, lat. -a)
  • Nomi maschili, femminili è neutri in nasale (ted. Name, Friede).

Altre declinazioni menu frequenti sò la atematica, quella in -r-, quella di li neutri cù plur. in -ru.

Declinazione in -a-, stân, masch., "petra"
sing. plur.
nom stân stân-as
ghjen stân-es stân-a
dat stân-e stân-um
acc stân stân-as
Declinazione in -a-, land, neutru, "terra"
sing. plur.
nom land land
ghjen land-es land-a
dat land-e land-um
acc land land
Declinazione in -u-, cearu, femm., "dolore"
sing. plur.
nom cear-u cear-a
ghjen cear-e cear-a
dat cear-e cear-um
acc cear-e cear-a'

I sustantivi atematici, masch. è femm., cambianu à lu plurale la vocale tematica in cunseguenza di un anticu umlaut: fôt, masch. "pede", plur. fêt.

Aghjèttivi[mudificà | edità a fonte]

L'aghjèttivi, secondu una caratteristica di le lingue ghjermaniche, segonu una declinazione forte, cù le desinenze di li pronumi, è una debule, cù le desinenze di li sustantivi in nasale. Un aghjèttivu segue la declinazione debule quandu hè precedutu da un articulu, un dimostrativu ò un possessivu, la forte In l'altri casi.

Pronumi personali[mudificà | edità a fonte]

Prima persona
sing. duale plur.
nom ic wit
ghjen mîn uncer ûre
dat unc ûs
acc unc ûs
seconda persona
sing. duale plur.
nom þû ghjt
ghjen þîn incer êower
dat þê inc êow
acc þê(c) inc(it) êow
Terza persona sing.
masch. femm. neutro
nom hêo hit
ghjen his hire his
dat him hire him
acc hine hî(e) hit
Terza persona plur.
tutti li ghjeneri
nom hî(e)
ghjen hira
dat him
acc


Grammatica[mudificà | edità a fonte]

A grammatica inglesa mostra una quantità minima d'inflissioni rispettu à altri lingui induaurupei. Par asempiu, l'inglesu cuntimpuraniu, diffarenti da u tedescu, u nidirlandesu è i lingui rumanichi, manca di genaru grammaticali è cuncurdanza aghjittivali. I casi sò tutti scumparsi è in parti sopravvivini in i prunomi. A distinzioni trà verbi forti (calchì volta chjamati "irrigulari" par asempiu speak/spoke/spoken) è quiddi debuli (chjamati "rigulari" par asempiu call/called/called) d'urighjina germanica hè diminuita in l'inglesu cuntimpuraniu, è l'inflissioni (par asempiu plurali irrigulari) sò divintati più rigulari.

Parallelamenti, a lingua inglesa hè divintata più analitica, è l'usu di verbi mudali è l' ordini di i paroli par cumunicà i diversi significati hè divintatu più impurtanti. I Verbi ausiliari signalani i dumandi, a nigatività, a pularità, a boci passiva è i tempi prugrissivi.

Inglesu mediu[mudificà | edità a fonte]

L'Inglesu Mediu, o Middle English, hè u nomu datu à a lingua storica chì hà com'è urighjina i diversi formi d'inglesu parlati in u periodu cumpresu trà l'invasioni nurmana è u tardu Rinascimentu inglesu. Grazia à Geoffrey Chaucer u Mediu inglesu emersi com'è una lingua litteraria, soprattuttu grazia à a so più celebra opara, i Canterbury Tales.

Incù Ghjuvanni Senzaterra guasgi tutti i pussidimenti francesi funi persi (fora di l'Isuli di u Canali, ultimu strappeddu di u Ducatu di Nurmandia). À parta da a guerra di i cent'anni i liami incù a Francia, cusì, si addibbulitini. U vechju pruvverbiu "Jack wold be a gentilman if he cold speke Frensk" cuminciò à perda moltu di u so significatu. In Inghilterra cuminciò à appariscia un novu standard, basatu nantu à u dialettu di Londra è di i Home Counties.

Inglesu mudernu[mudificà | edità a fonte]

L'intruduzioni di a stampa in Inghilterra da William Caxton in u 1476 cuntribuì à a fissazioni di l'ortugrafia ma, apposta ch'edda ebbi locu prima ch'eddu si cuncludissi u grandi spustamentu vucalicu, ditarminò u prima grandi divariu trà scrittura è prununcia. Dopu à a nascita di a Ghjesgia d'Inghilterra nascì l'esigenza d'una virsioni inglesa di a Bibbia. In u 1611 fù data à i stampi l'Authorized Version. A stampa, a Riforma è l'affirmazioni di a classa media ("middle class") ebbini com'è cunsiquenza a diffusioni di quidda chì cuminciava à affirmà si com'è lingua standard.

L'espansioni culuniali di l'Inghilterra diffusi a parlata in numarosi tarritorii di l'America di u Nordu, di l'Africa, di l'Asia è di l'Uceania. L'indipindenza di i Stati Uniti currisposi à a furmazioni d'una varietà d'inglesu, diffarenti da u standard britannicu, chì s'hè affirmata à u liveddu mundiali in u XX seculu.

U grandi spustamentu vucalicu[mudificà | edità a fonte]

U grandi spustamentu vucalicu (in inglesu Great Vowel Shift, GVS) hè a più impurtanti altirazioni funetica di a storia di a lingua inglesa. Si pò affirmà ch'eddu purtò l'inglesu à a so prununcia attuali. U GVS ùn ebbi micca locu in listessa ebbica in i diversi rigioni (in parechji, particularamenti à u Nordu, hè assenti in i parlati lucali à i ghjorna d'oghji); si pò quantunqua sità u so iniziu à u XV seculu è cunsidarà lu compiu à a fini di u seculu XVI.

Altri fatti fonetichi[mudificà | edità a fonte]

Trà i dittonghi [iu] è [ɛu] cunfluiscini in [juː] (mute). [juː] tendi à simplificà si in [uː] dopu à l, r, [tʃ] è [dʒ] (rude, chew, June). Inoltri, [au] passa à [ɔː] (law). I spiranti allongani u sonu d'una a chì i pricedi: mass [maːs], bath [biiːθ], staff [hèːf]. L'r, frà altru distinata à spariscia dopu à vucali, impidisci u GVS d'intruducia un schwa: door [door], clear [cliar].

Spariscini i soni [x] è [ç], fora di in prestiti com'è u scuzzesu loch [a/uɔx] o in i grecisimi (par asempiu chemistry [ˈxeːmiztri]). U gh chì i ripprisintava perdi ogni sonu incausendu l'allungamentu di a vucali pricidenti (bright, night) ([briçt] > [braɪt], [niçt] > [nait]) oppuri, spezia in fini di parola, diventa [f] (cough). Casu particulari hè u prunomu di prima persona I, chì diriveghja da l'anticu *igh (cfr. tedescu ich), ma in u passaghju da u MI à l'Inglesa mudernu, più di à u GVS subitu da a vucali longa [iː], hà vistu cascà ancu in a lingua scritta u digramma gh.

[hw] diventa [w] (fora di u Nordu) ma si manteni a grafia wh.

[j] tendi à fonda si incù a cunsunanti pricidenti: ocean [ˈoːsjən] > [ˈoːʃən], measure [ˈmeːziiər] > [ˈmeːʒər], future [ˈfjuːtər] > [ˈfjuːtʃər], è cetara.

Un di i fatti più impurtanti hè a scumparsa di l' r postvucalica. Quissa hè una caratteristica tipica di u Sudu, assenti sempri oghji da i Midlands versu u nordu è in Scozia. Hè assenti in i Stati Uniti d'America fora di in u New England uriintali è in u Sudu.

Verbi[mudificà | edità a fonte]

Diminuiscini assà i verbi forti (ormai chjamati "irrigulari"). Drentu à 'ssa catiguria sparisci à spessu a distinzioni trà priteritu è participiu passatu (cling, clung, clung). U cunghjuntivu si riduci finu guasgi à spariscia. In i rari casi in i quali eddu hè impiigatu hè indistinguibili da l'indicativu fora di i casi in i quali t'hà una forma diffarenti (terza pers. sing. adisininziali [he do], forma be di u verbu essa).

A desinenza di a terza parsona singulari oscilla frà -(è)th (miridiunali) è (è)s (sittintriunali). Sarà quidd'ultima forma chì privalarà.

A forma prugrissiva (to be ... ing) diventa rigulari.

A custruzzioni to be + participiu passatu (I am com'è) diventa mori rara incù l'affirmazioni di to have in 'ssa funzioni. Inoltri, à u priteritu, i verbi rigulari tarmineghjani incù u sonu [di], [t] o [id] (asempiu:"Danced" [t], "changed" [di], "Started" [id]).

Vucabulariu[mudificà | edità a fonte]

Da u puntu di vista di u vucabulariu, cunteni molti tarmini di urighjina non germanica, è in particulari latina: si valuta in oltri u 50% l'afflussu di tarmini latini dirivati da u francesu, pinitrati in u lessicu inglesu in bona parti grazia à l'accupazioni nurmana in i seculi dopu u 1066 (quandu i Duchi di Nurmandia cunquistàni l'Inghilterra anglo-sassonu incù a Battaglia di Hastings), ma ancu in u Rinascimentu, par influssu di u latinu coltu è scentificu. Par sta raghjoni, una di i carattaristichi più evidenti di u lessicu inglesu hè a ricchezza di coppii di sinonimi, di i quali l'unu di urighjina germanica, l'altru di urighjina latina, par indicà listessu ughjettu o cuncettu ma incù accizioni è sfumaturi diversi, par asempiu: freedom/liberty, pig/pork, spear/lance, first/prime, opening/aparture, fire/focus, amount/quantity (bench'è in st'ultimu casu ancu amount diriveghja di manera indiretta da u latinu à montem à traversu u francesu anticu amonter, chì hà purtatu ancu à u talianu "ammuntà") etc.

Dialetti è varietà rigiunali[mudificà | edità a fonte]

L'inglesu britannicu[mudificà | edità a fonte]

A Received Pronunciation[mudificà | edità a fonte]

L'accentu britannicu cunnisciutu com'è "Received Pronunciation" hà i siguenti carattaristichi:

  • Hè una prununcia non-rotica, veni à dì l' r ùn hè mai prununciata dopu à una vucali almenu ch'è ùn suviti micca un'antra vucali (ancu iniziali di una parola succissiva).
  • A u ùn hè micca vilarizata in fini di sillaba (mill [mɪɫ]), chjara in tutti l'altri pusizioni.
  • Ùn ci hè micca distinzioni trà w è wh [w].
  • A o longa (mode) si prununcia com'è un schwa suvitatu da /ʊ/, [əʊ].
  • A u brevi (but), trascritta tradiziunalamenti incù /ʌ/, hà un sonu moltu chjusu, praticamenti [à~ɐ].

Altri varietà britannichi[mudificà | edità a fonte]

A prununcia dialittali sittintriunali (da u Staffordshire, Leicestershire è Lincolnshire versu u nordu) hè carattarizata da i siguenti fatti funetichi:

In u 'Sudu:

  • U gruppu path, grass, è cetara. si prununcia [pɑf], [grɑs], è cetara.
  • h generalamenti ùn hè micca prununciata.
  • I dialetti uccidintali (Dorset, Somerset, Devon) sò rotichi è cunservani a disinenza -eth à a terza parsona sing. di i verbi.
  • In i dialetti uriintali (Kent, Dorset) i fricativi sordi in iniziu di parola sò sunurizati: farm [vàːm], sea [ziiː].
  • À Londra è in i Home Counties [ei] tendi à divintà [à i] o [àː]: they [vai].=== L'inglesu americanu ===

L'inglesu americanu hè un insemu di varianti di a lingua inglesa parlati in i Stati Uniti d'America. Circa i dui terzi di la ghjenti di matrilingua inglesa vivini in i Stati Uniti. L'accentu più neutrali di l'inglesu americanu si chjama General American. Si basa annantu à l'accenti di u Midwest ed hà i siguenti carattaristichi:

  • Hè una prununcia roza, veni à dì a /r/ si prununcia in tutti i pusizioni. Par parechji parlanti, l' /r/ si rializeghja com'è l'apprussimanti ritruflessa, [ɻ], in cuntrastu cù u fonu tipicu inglesu, l'apprussimanti alviulari, [ɹ].
  • I siquenzi /ər/ (butter) è /ɜr/ (birdi) ani com'è rialisazioni vucali rutacizati indicati incù i simbuli [ɚ] oppuri [ɝ].
  • U father-bother merger hè privalenti; i funemi /ɑː/ è /ɒ/ ani tutti è dui a rialisazioni [ɑ].
  • Parechji accenti subiscini u caught-cot merger induva i funemi /ɑ/ è /ɔ/ ani listessa rialisazioni: [ɑ].
  • A prisenza di u tapping di i funemi /t/ è /di/ in pusizioni intervucalica rendi a rialisazioni di i dui funemi uguali: [ɾ], una singula vibrazioni di a r corsa. Par asempiu, butter [ˈbʌɾɚ].
  • A l hè sempri vilarizata(mill [mɪɫ]).

L'inglesu irlandesu[mudificà | edità a fonte]

L'Irlanda si pò suddivida, da u puntu di vista linguisticu in trè arii:

L'inglesu parlatu in Irlanda hà subitu pochi variazioni à liveddu di prununcia mantinendu si par parechji aspetti mori cunsirvativu. Ancu à i ghjorna d'oghji l'influssu di u standard britannicu ùn si faci micca senta mori fora di Dublinu.

À u liveddu funeticu l'inglesu irlandesu hè carattarizatu da i siguenti finomini:

  • I dittonghi [àɪ] è [ɔɪ] tendini à cunfonda si, è si rializeghjani, sicondu a rigioni, com'è [ɜi] o [à i].
  • I dittonghi [èɪ] è [əʊ] si prisentani com'è [èː] è [oː]: face [feːs], load [uːdi].
  • A [iː] dirivata da [ɛː] si prisenta com'è [èː]: meat [meːt].
  • L' r si prununcia sempri.
  • L' l hè sempri chjara, mai vilarizata.
  • [θ] tendi à divintà [t] è [ð] [di]. Ùn si distinguini micca paroli com'è thorn è torn, then è den.
  • [s] è [z] davanti à cunsunanti sò à spessu rializati com'è "sh" [sc] è "zh" [sg], spicialamenti à u sudu. Fist si leghji "fisct".

In u lessicu si scontrani termini particulari di urighjini gaelica, p.es. slean, vanga.

U termini Hiberno diriveghja da u nomu latinu di l'isula, Hibernia, Template:Cn.

Premii Nobel par a litteratura di lingua inglesa[mudificà | edità a fonte]

Altri varietà[mudificà | edità a fonte]

Note[mudificà | edità a fonte]

  1. Shakespeare's Works and Elizabethan Pronunciation, Oxford, Clarendon Press, 1981.
  2. Baugh, A. è Cable, Th. A History of the English Language. London, Routledge & Kegan Paul, 1978.
  3. Roach, op. cit., p. 242

Bibliugrafia[mudificà | edità a fonte]

  • Fausto Cercignani. Shakespeare's Works and Elizabethan Pronunciation, Oxford, Clarendon Press, 1981.
  • Dobson, E. J. English Pronunciation 1500-1700, 2 ed. 2 vols, Oxford, Clarendon Press, 1968.
  • (in inglesu) Bryan Garner, Dictionary of Modern Legal Usage, Oxford, Oxford University Press.
  • Maria Fraddosio, ELS: English for Law Students, Napoli, Edizioni Giuridiche Simone, 2004.
  • Barbieri G. – Codeluppi L., How to Tackle Readings in Business and Economics , Milano, LED Edizioni Universitarie, 1993, ISBN 88-7916-033-8
  • Derouaux A.C., Guidebook to Translating from Italian into English, Milano, LED Edizioni Universitarie, 1991, ISBN 88-7916-001-X
  • Peter Roach, British English: Received Pronunciation in «Journal of the International Phonetic Association», Vol. 34, (2), 2004, pp. 239–245. DOI:10.1017/S0025100304001768.


Voci currelate[mudificà | edità a fonte]

Liami esterni[mudificà | edità a fonte]