Pruverbii cuminesi

Eccu una selezzione di pruverbii cuminesi

A

Abbrilǝ chiagnǝ é ridǝ

(Aprile pienghje è ride)

Abbrilǝ nǝn tǝ schǝprì

(Aprile ùn ti scopre micca)

Abbrilǝ ognǝ gliotta nǝ varilǝ

(Aprile, ogni goccia un barile)

A cavaglǝ caštǝmatǝ glǝ lúcǝnǝ glǝ pirǝ

(À u cavallu ghjastimatu li lucenu i peli)

Accarézza glǝ canǝ p’amorǝ ǝ glǝ patronǝ

(Accarezza u cane pè amore di u patrone)

(Rispetta u cane pè u patrone)

A chi l'è mǝccǝcatǝ la sèrpa ha paura dǝ la jǝcèrtǝla

(À chì hè statu mursicatu da u serpu hà paura di l’aciartula)

A chi nǝn tè figlǝ, nǝn c’issǝ né pǝ sòldǝ né pǝ cunziglǝ

(À chì ùn tene figlioli, ùn andà ci nè pè soldi nè pè cunsigli)

A chiòvǝ é a mǝrì nǝn cǝ vò nièndǝ

(À piove è a murì ùn ci vole nulla)

Acqua chèta viérmǝnǝ ména

(Acqua cheta porta vermi)

Acqua é fuochǝ nǝn truóvǝnǝ luochǝ

(Acqua è focu ùn trovanu micca locu)

(Denaru, acqua è focu, si facenu strada in ogni locu)

Acqua passata nǝ’mácǝna mòla

(L’acqua passata, ùn macina più)

Addó c'è gušte, nǝn c'è pǝrdènza

(Duve c'hè gustu, ùn c'hè micca perdita)

(Ùn cuntanu spese o sacrifizii, sì una cosa hè stata fatta cun piacè)

Addó nn’éndra glə solə, éndra glə dəttorə

(Inde ùn entre micca u sole, entre u duttore)

Addó zǝ magna, Dí mǝ cǝ manna; addó zǝ fatía, Dí mǝ cǝ štrica

(Duve si manghja, Diu mi ci manda; duve si travaglia, Diu mi ci faccia sparì)

Addósǝra glǝ viécchiǝ ca avǝ sèmbǝ raggionǝ

(Stà à sente l’anziani perché anu sempre ragione)

A fǝbbrarǝ nòttǝ é juornǝ suo parǝ

(À ferraghju notte è ghjornu sò pari)

A gl’avémmaría la paura s'abbía, a n'òra ǝ nòttǝ la paura s'accòšta

(À l’avemmaria a paura s’avvia, à un’ora di notte a paura s’accosta)

A glǝ lupǝ malǝdittǝ glǝ lúcǝnǝ glǝ pirǝ

(À u lupu maladettu u lucenu i peli)

A glǝ paésǝ ǝ glǝ cǝcatǝ chi tè n’uocchiǝ è sínǝchǝ

(À u paese di i cechi chì tene un ochju solu u facenu merre)

(In paese di i cechi, beatu à chì hà un ochju)

A glə trištə faccə glə caništrə

(À u gattivu fà ci u paneru)

(Regala sempre qualchì cosa à i gattivi, cusì tu li mantenirai amichi)

Ajútǝtǝ ca Dí t'ajuta

(Aiuta ti, Diu t’aiutarà)

A la Cannǝlòra sǝ sciòcca o chiòvǝ viérnǝ è fòrǝ, sǝ cǝ šta glǝ sǝlǝciéglǝ è angora vǝrnǝciéglǝ, sǝ cǝ šta glǝ sollionǝ è tuttǝ viérnǝ angora

(À a Candelara s'ellu neva o piove l’invernu hè fora, se c’hè u sole fatuu hè dinù un pocu invernu, se c’hè u sulleone hè dinù tuttu invernu)

(Santa Maria Ciriola s’ellu piove o neva, di l’invernu simu fora; s’ell’hè sole o bellu tempu trenta ghjorni simu dentru)

A la Cungétta allònga Natalǝ a dǝciassèttǝ

(À l’Immaculata Cuncezzione allonga Natale à dicessette)

A la scǝglétta, a la scǝglétta, zǝ chiappéttǝ na saétta

(À forza di sceglie l’acchjappò una saetta)

A lavà glǝ capǝ a gl'ásǝnǝ zǝ pèrdǝ tiémbǝ, acqua é saponǝ

(À lavà u capu à l’asinu si perde tempu, acqua è sapone)

(À fà a barba à i sumeri, si perdi tempu è savonu)

A lǝ faméglǝ l’ajuta sanda Pupa

(À i zitellucci l’aiuta santa Pupa)

A lǝ lariǝ nǝn parlà é a lǝ štrittǝ nǝn cacà

(À u largu ùn parlà è à u strettu ùn cacà)

A majǝ vannǝ 'n amorǝ gl'ásǝnǝ

(À maghju sò in calore l’asini)

(Maghju hè u mesi di i sumeri)

A magnà, chi magna magna; a lǝ vévǝ tandǝ appǝdù

(À manghjà, chì manghja manghja; à u beie, tantu pè ognunu)

A Natalǝ zǝ rǝmuta tutta la vǝllanía, a Pasqua Bǝfanía zǝ rǝmuta tutta la sǝgnǝría

(À Natale si cambia à vistura tuttu u paisaname, à Pasqua Pifania si cambia à vistura tutta a signuria)

Andó capǝ trénda capǝ purǝ trǝndunǝ

(Indù ci pò entre trenta ci pò entre dinù trentunu)

Andó zǝ fa nòttǝ zǝ fa juornǝ

(Indù si face notte si face ghjornu)

Annǝ bisèštǝ, annǝ funèštǝ

(Annu bisestile, annu infaustu)

(Annu bisestu, biatu à chì ci resta)

A ognǝ natǝ Dí gl'ajuta

(À ogni natu Diu l’aiuta)

A pacà é a mǝrì cǝ šta sèmbǝ tiémbǝ

(À pagà è à murì c’hè sempre u tempu)

A Pasqua Bǝfanía sǝ rǝmútǝnǝ lǝ fǝrnarǝ

(À Pasqua Pifania si cambianu a vistura e furnare)

Appriéss’a tandə ridə vè tandə chiagnə

(Dopu tantu ride vene tantu pienghje)

Aria roscia, o piscia o scioscia

(Aria rossa, o piscia o soffia)

(Aria rossa à la marina, piscia è soffia à la matina)

Aria roscia, tèrra mbossa

(Celu rossu, terra bagnata)

Artǝ é mǝštiérǝ, mǝsèria é famǝ

(Arte è mistieru, miseria è fame)

A sanda Crocǝ ognǝ pèrtǝca va pǝ nocǝ

(À santa Croce ogni pertica và pè noce)

A sanda Lǝcía nǝ passǝ dǝ caglina, a Sand'Andòniǝ nǝ passǝ dǝ vòvǝ, a fǝbbrarǝ parǝ parǝ

(À santa Lucia un passu di gallina, à sant’Antone un passu di boie, à ferraghju pari pari)

A sandǝ Martinǝ ognǝ muštǝ addǝvènda vinǝ

(À san Martinu ogni mostu diventa vinu)

Assǝ é cavǝsunǝ nǝn zǝ cálanǝ má

(Assu è calzone ùn si calanu mai)

Attacca gl'ásǝnǝ andó vò glǝ patronǝ é lassa ca zǝ spalla

(Attacca l’asinu indù vole u patrone è lascia chè cadi)

Attacca la crapa a la vigna, quéllǝ chǝ fa la mamma fa la figlia

(Attacca a capra à a vigna, quellu chì face a mamma face a figliola)

A uachǝ a uachǝ zǝ gnéttǝ la pǝgnata

(Granellu dopu granellu si rimpiete a pignatta)

(À piuma à piuma s’empii u cuscinu)

Auštǝ è capǝ ǝ viérnǝ

(Aostu hè u capu d’invernu)

B

Bacchǝ, tabbacchǝ é Vènǝrǝ rǝdúcǝnǝ gl'uómmǝnǝ n'cénǝrǝ

(Baccu [u vinu], tabaccu è Venera [a donna] riducenu l’omini in cenera)

C

Canǝ ch’abbaja nǝn móccǝca

(Cane chì abbaghja ùn morde micca)

Caštagnǝ é muštǝ favǝ fà lǝ pévǝta juštǝ

(Castagne è mostu facenu fà i peti ghjusti)

Cchiù cə mittə é cchiù cə truovə

(Più ci metti è più ci trovi)

Cchiù scurǝ ǝ la mésanòttǝ nǝn zǝ pò fà

(Più oscuru di a mezanotte ùn si pò fà micca)

Cchiù t'abbassǝ é cchiù tǝ sǝ védǝ glǝ culǝ

(Più ti abbassi è più ti si vede u culu)

(Chì troppu si cala, moscia u so culu)

Cǝ vò gl’uossǝ viécchiǝ pǝ cunnì la pǝgnata

(Ci vole l’ossu vechju pè cundì a pignatta)

Chǝ glǝ tiémbǝ é chǝ la paglia zǝ matúrǝnǝ lǝ nèspǝlǝ

(Cù u tempu è cù a paglia maturanu e nespule)

Chǝ la fatía nǝn z'è arrǝcchitǝ má nǝsciunǝ

(Incù u travagliu ùn si hè mai arricchitu nisunu)

Chǝmbarǝ é chǝmmarǝ favǝ quéllǝ chǝ glǝ parǝ

(Cumpare è cumare facenu quellu chì volenu)

Chəmmanna é fattéllə

(Cumanda è fà lu tè)

Chǝmmarǝ é chǝmbarǝ zǝ parla chiarǝ

(Cumare è cumpare si parla chjaru)

Chi ala puochǝ valǝ é chi glǝ sèndǝ nǝn valǝ nièndǝ

(Chì sbadiglia pocu vale è chì u sente ùn vale nulla)

Chi appaténa rappatǝnéa

(U figlianu assumiglià à u patrinu)

Chi arrètǝ mǝ parla, arrètǝ glǝ tiénghǝ

(À chì daretu mi maldicenta, daretu u tengu)

(À chì daretu mi dice, parla cù u mio culu)

Chi ásǝnǝ nascǝ ásǝnǝ mòrǝ

(À chì asinu nasce asinu more)

Chi a tiémbǝ pènza, a ora magna

(À chì in tempu pensa, à ora manghja)

- Chi a ora zǝ prǝvvèdǝ a ora magna

(À chì à ora si pruvede, à ora manghja)

Chi caca a la névǝ glǝ solǝ glǝ scòprǝ

(À chì caca ind’a neve u sole u scopre)

Chi cagna chiagnǝ

(À chì cambia, pienghje)

Chi cammina rittǝ cammina afflittǝ, chi cammina štǝrtǝriéglǝ cammina bǝnariéglǝ

(À chì cammina dirittu camina afflittu, chì cammina stortu camina bè)

Chi cèrca tròva

(À chì circa trova)

Chi chǝmmèrcia camba, chi fatía crèpa

(Chì cummercia campa, chì travaglia crepa)

Chi coscə è scoscə nən pèrdə má tiémbə

(À chì cosge è sdrisge ùn perde mai tempu)

Chi dǝ caglina nascǝ, ndèrra ruspa

(À chì di gallina nasce, in terra ruspa)

Chi dǝ caglina nascǝ, mòrǝ rǝspènnǝ

(À chì di gallina nasce, more ruspendu)

Chi dǝ spranza camba dǝspratǝ mòrǝ

(À chì di speranza campa disperatu more)

(À chi campa sperendu, more cachendu)

Chi fa addittǝ a la mamma é a glǝ patrǝ, fa addittǝ a “Dio Padre”

(À chì ubbidisce à a mamma è à u patre, ubbidisce à Dio Padre)

Chi fa commǝ pò, arriva andó vò

(À chì face cum’è pò, arriva indù vole)

Chi fa da sé fa pǝ tré

(À chì face da sè face pè trè)

Chi gira dǝ nòttǝ va ngondr'a la mòrtǝ

(À chì gira di notte và incontru à a morte)

Chi gira lécca é chi z’assétta zǝ sécca

(À chì gira lecca è chì si assetta si secca)

(À chì movi si licca, à chì posa si sicca)

Chi la casa vò appəzzəndì, méttə l’òprə é lə lassa ì

(À chì a casa vole impuverì, bucca i ghjurnataghji è li lascia fà)

Chi la sèndǝ, ngurǝ la tè

(À chì a sente, à u culu a tene)

Chi lassa la via vècchia pǝ chélla nòva sa chǝ lassa é nǝn sa chǝ tròva

(À chì lascia a strada vechja pè quella nova sa cosa lascia è ùn sa micca cosa trova)

Chi magna a l'Assunda, nǝn magna a Sandǝ Ròcchǝ

(Chì manghja à l’Assunta, ùn manghja à San Roccu)

Chi magna a sulǝ s’affòca, chi magna n'chǝmbagnía glǝ diávǝrǝ zǝ glǝ pòrta via

(À chì manghja da solu s’affoga, à chì manghja in cumpagnia u diavule si u porta via)

Chi magna a sulǝ zǝ ndorza

(À chì manghja da solu si strauzza)

Chi malə pènza, malə dəspènza

(À chì male pensa, male dispensa)

Chi manéja lǝ mèlǝ zǝ lécca lǝ déta

(À chì maneghja u mele si lecca e dite)

Chi mbròglia rǝmanǝ mbrǝgliatǝ

(À chì inganna ferma ingannatu)

Chi mǝ vattéja m’è cumbarǝ

(À chì mi batteza mi hè cumpare)

Chi mòrə də fugnə, è pazzə chi glə chiagnə

(À chì more pè colpa di i funghi, hè pazzu chì u pienghje)

Chi na lira n'apprèzza, nǝ sòldǝ nǝn valǝ

(À chì una lira ùn apprezza micca, ellu ùn vale nemmancu un soldu)

Chi nascǝ tunnǝ nǝn pò mǝrì quadratǝ

(À chì nasce tondu ùn pò micca murì quadratu)

(À chì nasce tortu ùn pò more drittu)

Chi nǝn fa nǝ'sbaglia

(À chì ùn fa nulla ùn sbaglia mai)

Chi nǝn parla é nǝn pattéja nǝn manéja la tabbacchèra

(À chì ùn parla è ùn patteghja ùn maneghja a tabacchera)

Chi nǝn sa è parèndǝ a chi nn'cǝ védǝ

(À chì ùn sà micca hè parente à chì ùn ci vede micca)

Chi nǝn tè fòrza addòpra ngégnǝ

(À chì ùn tene forza adopra ingegniu)

Chi nǝn vò fatià na vòta fatía tré vòtǝ

(À chì ùn vole travaglià una volta travaglia trè volte)

Chi nǝn z'accundènda ǝ la zizza ǝ la vacca z'acchiappa glǝ ciéglǝ ǝ glǝ tòrǝ

(À chì ùn si accuntenta micca di a puppula di a vacca acchjappa l'acellu [u cazzu ] di u toru)

Chi nn’è buonǝ p’issǝ nn’è buonǝ manghǝ pǝ gl'ávǝtǝ

(À chì ùn hè micca bonu pè sè stessu ùn hè bonu nemmancu pè l’altri)

Chi pècura nascǝ zǝ la magna glǝ lupǝ

(À chì nasce pecura si a manghja u lupu)

(Chì si face agnellu, u lupu u si manghja)

Chi pèrdə na cappa é tròva nə mandə, pèrdə scí, ma nən pèrdə tandə

(À chì perde una cappa è trova un mantu, perde sì, ma ùn perde micca tantu)

Chi prátəca mbara

(À chì pratica ampara)

Chi prima nascǝ prima pascǝ

(À chì prima nasce prima pasce)

Chi prima z’arrizza prima zǝ vèštǝ

(À chì prima s'arrizza prima si veste)

Chi rǝngrazi rǝmanǝ fòr’òbblǝghǝ

(À chì ringrazia ferma fora di obligu)

Chi ridǝ dǝ vǝnǝrdì chiagnǝ dǝ dǝménǝca

(À chì ride di vennerì pienghje di dumenica)

Chi sfottǝ rǝmanǝ sfǝttutǝ

(À chì sfuttarazza ferma sfuttarazzatu)

Chi sparagna sprèca

(À chì risparmia sciuppa)

Chissə ə lə chianə, lariə də vocca é štrittə də manə

(Quelli di e piane, larghi di bocca è stretti di mani)

Chi tè la faccia zǝ marita, é chi no rǝmanǝ zita

(À chì tene a faccia si marita, è chì micca ferma zitella)

Chi tè la lénga va 'n Sardégna

(À chì tene a lingua và in Sardegna)

(Cù e dumande si và à Roma)

Chi tè le crianze l’addòpra

(À chì hà e crianze l’adopra)

Chi tè lǝ panǝ nǝn tè glǝ diéndǝ é chi tè glǝ diéndǝ nǝn tè lǝ panǝ

(À chì tene u pane ùn tene micca i denti è à chì tene i denti ùn tene micca u pane)

Chi tè nǝ buon’uortǝ tè nǝ buonǝ puorchǝ

(À chì hà un bonu ortu hà un bonu porcu)

Chi tròva n’amichǝ, tròva nǝ tǝsòrǝ; chi tròva nǝ tǝsòrǝ, d’amicǝ nǝ tròva cǝndǝmila

(À chì trova un amicu, trova un tesoru; à chì trova un tesoru, d’amichi ne trova centumila)

Chi truoppǝ la tira, la štòcca

(À chì troppu a tira, a tronca)

Chi truoppǝ vò nièndǝ štrégnǝ

(À chì troppu vole nulla stringhje)

(À chì troppu affascia, nunda stringhje)

Chiudə casétta é nən fa latrə nəsciunə

(Chjodi casetta è ùn face latru nisunu)

Chi va a la mòla zǝ nfarina

(À chì và à u mulinu si infarina)

Chi va chǝ glǝ ciuoppǝ zǝ mbara a cǝppǝcà

(À chì và incù u zoppu ampara a zanchighjà)

(Chì và cù i zoppi, à capu à l’annu hè zoppu è rangu)

Chi va chianǝ va lǝndanǝ, chi va fòrtǝ va ngondr’a la mòrtǝ

(À chì va pianu và luntanu, à chì và forte và incontru à a morte)

(À chì va pianu và sanu, à chì và sanu và luntanu)

Chi vò fà nǝ buonǝ agliarǝ, tè a sǝmmǝnà dǝ jǝnnarǝ

(Si tù voli avè un bell’agliaghju, piantalu à luna vechja, di ghjennaghju)

Chi vò patì lǝ pénǝ dǝ glǝ nfiérnǝ, Alvitǝ dǝ štatǝ é Atina dǝ nviérnǝ

(À chì vole pate e pene di l’infernu deve andà à Alvitu d’estate è à Atina d’invernu)

Chi vò truoppǝ bènǝ a la pèllǝ dǝ gl'ávǝtǝ, chélla séa la spannǝ a glǝ solǝ

(À chì vole troppu bè à a pelle di l’altri, a so a spande à u sole)

(À chì pensò à l’altri più chè à sè, si firmò in lu pian’ di Murusaglia)

Chi z’accundènda, gòdǝ

(À chì si accuntenta, gode)

Chi z’addòrmǝ chǝ na criatura z’arrizza mbussǝ

(À chì si addurmenta incù una criatura si arrizza bagnatu)

(Chì si chjina cù i zitelli s’arrizza cù a camisgia cacagliulosa)

Chi zǝ fa gl’affarǝ sié camba ciénd’annǝ é n’atǝ tandǝ

(À chì si face l’affari soi, campa centu anni è altri tanti)

Chi zǝ fa la mazza cǝ sǝ vattǝ é chi zǝ fa glǝ pagliarǝ cǝ s'accandona

(À chì si face a mazza ci si batte è à chì si face u pagliaghju ci si aggronda)

- Chi zǝ fa la mazza cǝ sǝ vattǝ, chi zǝ fa glǝ liéttǝ cǝ sǝ cólǝca

(À chì face a mazza ci si batte, à chì si face u lettu ci si distende)

Chi zǝ scalléttǝ cambéttǝ, chi magnéttǝ zǝ mǝréttǝ

(À chì si scaldò campò, à chì manghjò morse)

Ciélǝ a pǝchǝrèllǝ, acqua a cannatèllǝ

(Celu à pecurella (nivuli di tipu altocumulus floccus), acqua à catinelle)

(Celu pecurelle acqua à tinelle)

Ciéndǝ nièndǝ accǝdiérǝnǝ n’ásǝnǝ

(Centu niente uccisenu un asinu)

(Centu nulla tumbonu u sumere)

Ciòcca chə nən parla zə chiama cucuzza

(Chjocca chì ùn parla micca si chjama cucuzza)

Commə cambíssənə glə furbə, sə nən cə štíssənə glə féssa?

(Cum’è camperianu i furbi, sì ùn ci fussinu micca i stupidi?)

Crištə chə criaštə glə cətrunə, glə criaštə chə glə curə amarə

(Cristu, tè chì criasti u citriolu, u criasti incù u culu amaru)

Crištǝ da lǝ piachǝ é da lǝ pèzzǝ

(Cristu dà e piaghe è dà e pezze)

Crištǝ glǝ fà é glǝ diávǝrǝ gl'accocchia

(Cristu li face è u diavule l’accoppia)

- Dí fa la cocchia é glǝ diávǝrǝ gl'accocchia

(Diu face a coppia è u diavule l’accoppia)

Cundadinǝ, scarpǝ ròssǝ é cǝrvèlla finǝ

(Campagnolu, scarpi grossi è cerbellu argutu)

Cundǝ spissǝ, amǝcizia a luonghǝ

(Conti spessu, amicizia à longu)

Cunziglǝ dǝ vúlǝpǝ, štrǝcazionǝ dǝ caglinǝ

(Cunsigliu di volpe, strage di galline)

(Hà messu a volpe trà e galline)

(Cunsigliu di topi, ruina di zani)

Cuóprǝtǝ glǝ piéttǝ ca uojǝ è Sandǝ Sǝlǝviéštrǝ

(Copri ti u pettu perchè oghje hè San Silivestru)

D

Daglə é daglə, la cəpolla addəvènda aglə

(Dalli è dalli, a cipolla diventa agliu)

(À furia di insiste, e cose ponu esse cambiate in megliu o in peghju)

Dammǝ ca tǝ dònghǝ é buon’amichǝ tǝ sònghǝ

(Dà mi chè ti do è bonu amicu ti sò)

Dəciémbrə è frəddariéglə, prò pòrta glə Bambəniéglə

(Dicembre hè un pocu fretu, però porta u Natale)

Dəciémbrə zə glə pòrta tutt’appriéssə

(Dicembre si li porta tutti appressu)

Dǝ Vènǝrǝ é dǝ Martǝ nǝn zǝ partǝ é nǝn zǝ fa prǝngipiǝ d'artǝ

(Di Venera [vennerì] è di Marte [martì] ùn si parte è ùn si face principiu d’arte)

Diébbǝtǝ é pǝccatǝ, chi glǝ tè glǝ paca

(Debbite è peccati, chì li tene li paga)

Dimm’a chi sié figlə é tə dich’a chi t’assəmiglə

(Dì mi à chì si figliolu è ti dicu à chì t’assumigli)

Dí nǝ líbbra dǝ la pólvǝrǝ dǝ marzǝ é dǝ la fanga d’auštǝ

(Diu ci liberi da a polvera di marzu è da a fanga d’aostu)

Dí, nǝn pèggǝ! Dǝcéttǝ quiglǝ chǝ glǝ štéva a pǝrtà l’acqua accapabballǝ

(Diu, mai peghju! Disse quellu trascinatu da l’acqua à l’inghjò)

Dòppǝ glǝ chǝnfiéttǝ arrívǝnǝ glǝ dǝfiéttǝ

(Dopu i cunfetti arrivanu i difetti)

(Una volta spusati i cunghjunti scoprenu i so difetti reciprochi)

E

È cchiù fácǝlǝ štòrcǝ lǝ rittǝ chǝ raddrǝzzà lǝ štuortǝ

(Hè più facile storce u dirittu chè dirizzà u stortu)

È mèglə a dərmì ch'a fatià é pərdì

(Hè megliu dorma chè travaglià è perda)

È mèglǝ a èssǝ chǝrnutǝ chǝ malǝ sǝndutǝ

(Hè megliu esse curnutu chè male sentutu)

È mèglǝ a ì a glǝ macǝllarǝ ch’a glǝ spǝzialǝ

(Hè megliu andà à u macellaru chè à u speziale)

È mèglǝ a ì a pǝtì ch'ì a arrǝbbà

(Hè megliu andà à mendicà chè andà à arrubà)

È mèglǝ na bòna mòrtǝ chǝ dǝ giugnǝ n’acqua dǝ nòttǝ

(Hè megliu una bona morte chì di ghjugnu una pioggia di notte)

È mèglǝ n’ásǝnǝ muortǝ dénd'a la štalla chǝ nǝ miédǝchǝ arrèt’a la pòrta

(Hè megliu un asinu mortu dentru à a stalla chì un medicu daretu à a porta)

È mèglǝ nǝ vǝcinǝ chǝ ciéndǝ pariéndǝ

(Hè megliu un vicinu chì centu parenti)

È mèglǝ n’uovǝ uojǝ chǝ na caglina addǝmanǝ

(Hè megliu un ovu oghje chì una gallina dumane)

(Hè meddu l’ovu a sera chè a ghjaddina a mani)

È trišt'a avvǝzzà, è pèggǝ a mandǝné

(Hè difficile avvizzà, hè peggiu mantene)

F

Fa bènǝ é scòrda, fa malǝ é pènza

(Faci bè è dimentica, faci male è pensa)

Falǝgnamǝ a luonghǝ é fǝrrarǝ a curtǝ

(Bancalaru à longu è stazzunaru à cortu)

Fa quéllǝ chǝ glǝ prètǝ dicǝ é no quéllǝ chǝ glǝ prètǝ fa

(Fà quellu chì u prete dice è micca quellu chì u prete face)

Fattǝ glǝ nomǝ é van'a arrǝbbà

(Fà ti u [bonu] nome è vai à arrubbà)

- Fattǝ buonǝ nomǝ é sfascia pòrtǝ dǝ chiésa

(Fatti u bonu nome è sciappa porte di chjesa)

Fǝbbrarǝ curtǝ curtǝ, o glǝ mèglǝ o glǝ pèggǝ ǝ tuttǝ

(Ferraghju cortu cortu, o u megliu o u peghju di tutti)

- Fǝbbrarǝ è curtǝ é malǝcavatǝ

(Ferraghju hè cortu è gattivu)

(Frivaghju, frivaghjettu, curtu curtu è maladettu)

- Fǝbbrarǝ, glǝ curtǝ, gl'amarǝ

(Ferraghju, u cortu, l’amaru)

Fémmǝnǝ é schǝppéttǝ, chi nǝn tè gǝdiziǝ cǝ glǝ méttǝ

(Donne è schjoppi, chì nun hà micca ghjudiziu ci u metta)

Fícura crèttə, nganna mə lə jèttə

(Fichi crepulati, in gola mi li ghjettu)

Figlǝ pícculǝ uajǝ pícculǝ, figlǝ ruossǝ uajǝ ruossǝ

(Figlioli chjuchi guai chjuchi, figlioli grandi guai grandi)

Frǝssora nòva jat'a chi la pròva

(Frissoghja nova beatu chì a prova)

G

Gl’ammalatǝ crédǝ a tuttǝ miédǝcǝ

(L’ammalatu crede à tutti medichi)

Gl’ásənə è ásənə, ma appriéssə vò n’ávətə ásənə

(L’asinu hè asinu, ma appressu ellu vole n’altru asinu)

Gl’ásǝnǝ raglia, cagna lǝ fiénǝ chǝ la paglia

(L’asinu ronca, cambia u fenu cù a paglia)

Gl'ásǝnǝ z’avanda da sulǝ

(L’asinu si avanta da solu)

Gl'ásǝnǝ zǝ spalla sèmb'a lǝ còmmǝdǝ

(L’asinu cade sempre à u comudu)

Glǝ cafonǝ zǝ rǝmuta la dǝménǝca

(U zappaghjolu si cambia a vistura a dumenica)

Glǝ canǝ móccǝca a glǝ štracciatǝ

(U cane mursica à u muchjinaiu)

Glǝ cannarinǝ è štrittǝ ma z’agliottǝ la casa chǝ tuttǝ glǝ tittǝ

(A cannella hè stretta ma ingolle a casa cù tuttu u tettu)

Glǝ cattivǝ vǝcinǝ fa la mala mmatina

(U gattivu vicinu face a mala matina)

Glə cəgliuccə dénd’a la caja, sə nən canda p’amorə, canda pə raja

(L’acellu inde a cabbia, sì ùn canta pè amore, canta pè rabbia)

Glə cəgliuccə, sə nən zomba, nən sə mbara a vəlà

(L’acellu, sì ùn si lampa micca, ùn s’ampara micca à vulà)

Glǝ cǝtronǝ fǝniscǝ sèmbǝ ngur’a gl'ǝrtǝlanǝ

(U citriolu finisce sempre in u culu di l’ortulanu)

Glǝ circhiǝ cchiù è štrittǝ cchiù crèpa la vottǝ

(U chjerchju più hè strettu è più crepa a botte)

Glǝ ciuccǝ lítǝchǝnǝ é lǝ varéla zǝ sfáscǝnǝ

(I sumeri liticanu è i barili si sciappanu)

Glə cunziglə ə gl’ávətə siéndəglə, ma glə tié nə’glə lassà

(Stà à sente i cunsigli di l’altri, ma i toi ùn li lascià micca)

Glǝ dǝlorǝ ǝ ditǝ è dǝlǝrusǝ ma nǝn è crisǝ

(U dulore di ditu hè dulurosu ma ùn hè micca cridutu)

Glǝ figlǝ mupǝ glǝ capiscǝ sulǝ la mamma

(À u figliolu mutu u capisce sultantu a mamma)

Glǝ figlǝ ngénnǝnǝ a tuttǝ quandǝ

(I figlioli facenu male à tutti quanti)

Glǝ fugnǝ zǝ còcǝnǝ chǝ l'acqua ǝ sé štéssǝ

(I funghi si cocenu cù l’acqua di sè stessi)

Glə fuochə è buonə tríəcə miscə a gl'annə

(U focu hè bonu tredeci mesi l’annu)

Glǝ liéttǝ è ròsa, chi nǝn z’addòrmǝ zǝ rǝposa é cǝ fa caccosa

(U lettu si chjama rosa, s’ell’ùn si dorme s’arriposa)

Glǝ lupǝ cagna glǝ pirǝ ma no glǝ viziǝ

(Perde u pelu cum’è a volpe, ma micca u viziu)

Glǝ lupǝ fa glǝ lǝpittǝ

(U lupu face i lupi chjuchi)

Glǝ munnǝ è fattǝ a scala, cǝ šta chi saglǝ é cǝ šta chi cala

( U mondu hè fattu à scala, à chì colla è à chì fala)

Glǝ nǝputǝ sécchǝnǝ lǝ vitǝ

(I nipoti [i brottoli] seccanu e vite)

Glǝ pariéndǝ suó comm'a lǝ scarpǝ, cchiù tǝ suó štrittǝ é cchiù tǝ favǝ malǝ

(I parenti sò cum’è à i scarpi, più ti sò stretti è più ti facenu male)

Glǝ péscǝ chǝmènza a pǝzzà da glǝ capǝ

(U pesciu cumincia à puzzà da u capu)

Glǝ prim'annǝ a còr'a còrǝ, glǝ sǝcondǝ a cur'a curǝ, glǝ tèrzǝ a cávǝcǝ ngurǝ

(U primu annu: core contr’à core, u secondu: culu contr’à culu, u terzu: à calci in u culu)

(Lu primu annu abbraccia, abbraccia, u sicondu, abbraccia è sfascia, u terzu, abbraccia è lascia)

Glǝ raglǝ dǝ gl'ásǝnǝ nǝn arrívǝnǝ ngiélǝ

(Roncu di sumere ùn ni colla in celu)

Glǝ saziǝ nǝn crédǝ a gl'addiunǝ

(U techju ùn crede u famitu)

Glǝ scarparǝ va sèmbǝ scávǝsǝ

(U scarpari hè sempri mal’ calzu)

Glǝ sǝviérchiǝ rombǝ glǝ chǝpiérchiǝ

(L’eccessu rompe u cuperchju)

Glǝ sòldǝ ǝ glǝ cutǝconǝ zǝ glǝ magna glǝ sciambagnonǝ

(A robba di l’avaru a si manghja a farfalla)

Glə sòldə favə cammənà l’acqua a capadávətə

(I soldi fanu camminà l’acqua à l’insù)

Glǝ spinǝ gl’avéss’a caccià chi glǝ ngènnǝ

(E spine e duveria caccià quellu à chì facenu male)

Glǝ tǝrdǝglionǝ prima t'abbòtta é puó tǝ cugliona

(U tǝrdǝglionǝ [spezie di pulenta] prima ti riempe è po ti canzona)

Glǝ uattǝ chǝ nn’arriva a lǝ lardǝ dicǝ ca nǝ vè dǝ rángǝchǝ

(U ghjattu chì ùn arriva micca à u lardu dice chè sente di rancicu)

(Tant’era agra, disse a volpe, quand’ella ùn pobbe piglià a mela)

Glə vignə ze cchièca quannə è pícculə, ca quannə è ruossə nən zə cchièca cchiù

(U vincu si piega quandu hè picculu, perché quandu hè grande ùn si piega più)

Glǝ vòvǝ dicǝ chǝrnutǝ a gl'ásǝnǝ

(U boiu chjama currutu à l’asinu)

Gl’jabbə pássənə é lə maravéglə zə recuóglənə

(E gabbule passanu è e maraviglie si racoglienu)

Gl'òmǝ andó va fa fèšta, la fémmǝna a casa tribbulata rèšta

(L’omu indù và face festa, a donna in casa tribulata ferma)

Gl'òmǝ sènza viziǝ è comm'a gl'ásǝnǝ sènza coda

(L’omu senza viziu hè cum’è à l’asinu senza coda)

Gl'òmǝ z’attacca a la paròla é gl'ásǝnǝ a la capézza

(I boia si liani pà i corra, l’omini si liani pà a parola)

Gl'uocchiǝ ǝ glǝ patronǝ ngrassa gl'ásǝnǝ

(Hè l’ochju di u patrone chì ingrassa u cavallu*)

I

Ì pə razia é trəvà gəštizia

(Andà pè grazia è truvà ghjustizia)

(Si dice quandu, invece di ottene cumprensione, si riceve un’altra offesa)

J

Jǝnnarǝ scassa pagliarǝ

(Ghjennaghju buzara pagliaghju)

Jǝnnarǝ sicchǝ, cafonǝ ricchǝ

(Ghjennaghju seccu, paisanu riccu)

L

La bǝllézza è mèsa dòtǝ

(A bellezza hè una dota assai periculosa)

La caglina chə nən bécca, è già bəccatə

(A gallina chì ùn becca micca, hà digià beccatu)

La caglina fèta é a glǝ uallǝ glǝ ngènnǝ glǝ curǝ

(A gallina face l’ovu è à u gallu li face male u culu)

La cəcala canda, canda, arriva ca zə šchiatta

(A cicala canta, canta, vene u momentu chè more)

La céra zǝ chǝnzuma, ma glǝ muortǝ nǝn cammina

(A cera si cunsuma ma u mortu ùn cammina micca)

La cèrqua ména la glianna

(U querciu face a ghjanda)

La cəvétta: biatə addó cə canda, trištə addó cə fa la mira

(A civetta: beatu indù ci canta, tristu indù ci face a mira)

Lachǝ a curtǝ acqua a luonghǝ, lachǝ a luonghǝ acqua a curtǝ

(Lagu à cortu acqua à longu, lagu à longu acqua à cortu)

(Quandu l’alone intornu à a luna è strettu, a piogia hè luntana; quandu l’alone hè largu a piogia hè vicina)

La chǝmbagnía fa trištǝ glǝ paštorǝ

(A cumpagnia rende tristu u pastore)

La coda è la cchiù fortǝ a scurtǝcà

(A coda hè a più dura à scurticà)

La corza də gl’ásənə dura puochə

(A corsa di l’asini dura pocu)

L'acqua dǝ marzǝ accidǝ glǝ pǝducchiǝ

(A piogia di marzu uccide i pidochji)

L’acqua fa malǝ é lǝ vinǝ fa candà

(L’acqua face male è u vinu face cantà)

L’acqua va a glǝ marǝ

(L’acqua si ne và sempre à u mare)

L’acqua va andó pènnǝ

(L’acqua và indù pende)

La chəmbagnía pòrta gl’òmə a la rəvina

(A cumpagnia porta l’omu à la ruvina)

La famǝ caccia glǝ lupǝ da glǝ bòschǝ

(A fame caccia u lupu da u boscu)

La fatía nn’è má accisǝ a nǝsciunǝ

(U travaddu ùn hà mai tumbu à nimu)

La fémmǝna pǝccǝrélla fa glǝ figlǝ a tǝmmǝlélla

(A donna chjuca face i figlioli à moghji)

La fémmǝna sciaurata méttǝ glǝ filǝ luonghǝ a l’achǝ

(A donna sciagurata mette u filu longu à l’acu)

L'aggèndə sènza chəlorə o è fávəsa o tradətora

(A ghjente senza culore o hè falza o traditora)

La gliuna sǝttǝmbrina sèttǝ miscǝ zǝ trascina

(A luna settembrina sette mesi si trascina)

La gliva bǝnǝdétta ardǝ vérdǝ o sécca

(L'ulivu benedettu arde verde o seccu)

La ita é la rǝvǝnuta è tutt'una

(L’andata è u ritornu hè tuttu unu)

La jatta frəscəlosa fa glə figlə cəcatə

(A ghjatta precipitosa face i figlioli cechi)

- Glə canə fəriusə fa glə cacciunə cəcatə

(U cane precipitosu face i canucci cechi)

La léna dǝ fícura nǝ’scalla né la moglǝ né glǝ maritǝ, ma quannǝ s’è sǝccata scalla tuttǝ glǝ parǝndatǝ

(A legna di ficu ùn riscalda nè a moglia nè u maritu, ma quandu si hè siccata riscalda tuttu u parentatu)

La lénga nǝn tè l’òssa, ma rombǝ l’òssa

( A lingua ùn hà micca l’osse, ma face rompe l’osse)

La mamma pǝ glǝ figlǝ fa glǝ vǝcconǝ pǝccǝriglǝ, glǝ figlǝ pǝ la mamma zǝ glǝ ficca tuttǝ nganna

(A mamma pè u figliolu fà u buccone chjucu, u figliolu pè a mamma si u ficca tuttu in gola)

La mèglǝ pota è dǝ marzǝ, ma chi cǝ la fa arrǝvà è pazzǝ

(A meglia putera si face à marzu, ma chì ci a face arrivà hè pazzu)

(Putami di marzu chì carcaraghju, ma ùn t’avvizzà chì mi siccaraghju)

La mǝsèria vò glǝ sfuochǝ

(A miseria vole u sfogu)

La mmèrda, cchiù la smuovǝ é cchiù puzza

(A merda, più si rimena è più puzza)

La moglǝ è miésǝ panǝ

(A moglia hè mezu pane)

La mòrtǝ šta arrètǝ a la pòrta

(A morte stà daretu à a porta)

La mòrtǝ tuttǝ tròva é glǝ munnǝ ze rǝnnòva

(A morte tutti trova è u mondu si rinnova)

La mòrtǝ vò la scusa

(A morte vole a scusa)

La nèvǝ marzǝlina dura a la séra a la mmatina

(Neve marzulina strughje da a sera à a matina)

La nèvǝ marzǝlina dura quand’a gl’amorǝ dǝ la vǝcina

(A neve marzulina dura quantu l’amore di a vicina)

La nòttǝ zǝ spǝdúcchiǝnǝ gl'ásǝnǝ

(A notte si spiduchjanu l’asini)

La pècura chǝ mávǝla pèrdǝ glǝ vǝcconǝ

(A pecura, ogni belata, ne perde una buccata)

La pǝgnata scuccurata va ciénd’annǝ pǝ la casa

(A pignatta cannata và centu anni pè a casa)

La pǝlǝzzía nn’è bòna sul’a la saccòccia

(A pulizia ùn hè bona sultantu ind’à stacca)

- La pǝlǝzzía fa malǝ ébbía a la saccòccia

(A pulizia face male sultantu à a stacca)

La piazza rǝcapa gl'uómmǝnǝ

(A piazza cerniglia l’omi)

La pizza ǝ glǝ pǝvǝriéglǝ nǝn zǝ còcǝ má

(A pizza di u puverellu ùn si coce mai)

La propriǝtà: chi zǝ la fa, chi la mandè, chi zǝ la magna

(A pruprietà: chì a face, chì a mantene, chì si a manghja)

La pulènda prima abbòtta é puó allènda

(A pulenta prima riempe è po allena)

La raggionǝ è dǝ glǝ féssa

(A ragione hè di l’ingenui)

La rascia è caštichǝ dǝ Dí

(L’abbundanza hè casticu di Diu)

La ròbba ǝ gl’ávǝtǝ è sèmbǝ cchiù bèlla

(A robba di l’altri hè sempre più bella)

La ròbba vècchia ‘n casa dǝ mattǝ mòrǝ

(A robba vechja in casa di mattu more)

La tròppa cunfǝdènza è la mamma ǝ la malacrianza

(A troppa cunfidenza hè a mamma di a malacrianza)

La vècchia dǝcèttǝ a la giona: zitta, zitta é n’ata vòta zitta

(L'anziana disse à a giovana: zitta, zitta è un’altra volta zitta)

La vigna è la tigna

( Vigna, tigna)

La vocca pòrta a la forca

(A bocca porta à a forca)

Lə cambanə s’avə a səndì a cocchia

(E campane si devenu sente à coppia)

Lǝ cascǝ vindǝ nǝn zǝ rǝjòca

(U casgiu vintu ùn si righjoca micca)

Lǝ chiácchiǝrǝ zǝ lǝ pòrta glǝ viéndǝ

(E chjachjere si e porta u ventu)

Lǝ cosǝ fatt'a fòrza nǝn válǝnǝ na scòrza

(E cose fatte pè forza ùn vàlenu una scorza)

Lə dəsgraziə nən viévə má da solə

(E disgrazie ùn venenu mai da sole)

Lǝ dichǝ a té figlia accuscì tu, nòra, mǝ ndiénnǝ

(U dicu à tè figliola cusì tu, nora, mi capisci)

Léna ǝ caštagna é aggèndǝ ǝ mǝndagna nǝn davǝ nǝsciunǝ uadagnǝ

(Legna di castagna è ghjente di muntagna ùn danu nisunu guadagnu)

Lǝ pècura zǝ cóndanǝ a glǝ uadǝ

(traduzzione) E pecure si contanu à u vadu

(significatu) I conti si facenu à a fine

L'èrva cattiva nǝn zǝ štrica má

(A gattiva erba ùn more mai)

Lǝ truoppǝ štròppia

( U troppu stroppia)

Lǝ vinǝ buonǝ zǝ vénnǝ sènza fraschǝ

(U vinu bonu si vende senza frasche)

Lǝ vinǝ fa sanghǝ é la fatía fa ittà lǝ sanghǝ

(U vinu face sangue è u travagliu face ghjittà u sangue)

Lambǝ a la Méta, duormǝ a la štésa; lambǝ a mondǝ Pratǝ, cuóprǝtǝ glǝ capǝ

(Lampi à a Meta, dormi à l'apertu; lampi à monte Pratu copri ti u capu)

Luglǝ calǝrusǝ dénd'a la paglia nǝn tròva rǝpusǝ

(Lugliu calurosu ind'à paglia ùn trova riposu)

Luglǝ nǝn vǝléttǝ dà a vévǝ a la mamma é a glǝ patrǝ é prò, a la finǝ, gl'affechéttǝ

(Lugliu ùn volse micca dà à beie à a mamma è à u patre è però, à a fine, l'affuchete)

M

Majǝ assuttǝ é mbrǝfǝmatǝ, assá ranǝ é bommǝrcatǝ

(Maghju asciuttu è prufumatu, assai granu è bon mercatu)

Majǝ assuttǝ, ranǝ pǝ tuttǝ

(Maghju asciuttu, granu pè tuttu)

(Marzu asciuttu, granu per tuttu)

Majǝ chiǝvusǝ giugnǝ fruttusǝ

(Maghju piuviscosu ghjugnu fruttiferu)

Majǝ ǝrtǝlanǝ tanda paglia é puochǝ ranǝ

(Maghju ortulanu tanta paglia è pocu granu)

Majǝ rǝsatǝ mésǝ mbrǝfǝmatǝ

(Maghju rusulatu mese prufumatu)

Malǝ nǝn fà é paura nn’avé

(Male ùn fà è paura ùn avè)

Manna attèrra ca lúccǝca fòrǝ

(Manda ghjò chè luccica fora)

Marzǝ pazzariéglǝ, prima glǝ solǝ dòppǝ la mbrèlla

(Marzu pazzarellu, prima u sole dopu l’umbrella)

Marzǝ pazzariéglǝ, sǝ va a spassǝ pòrtǝtǝ la mbrèlla

(Marzu pazzarellu, si vai à spasseghju porta ti l’umbrella)

Marzǝ sǝ zǝ ngrugna fa cadì lǝ déta chǝ tuttǝ l'ognǝ

(Marzu sì s’intrugnisce face cascà e dite cù tutte l’unghje)

Mazzatǝ é panèllǝ favǝ glǝ figlǝ biéglǝ

(Mazzate è pagnotte facenu i figlioli belli)

Mbara l'artǝ é jèttǝla a la fratta

(Impara l’arte è ghjettala à a sepa)

- Mbara l'artǝ é míttǝla da partǝ

(Impara l’arti è mettala da parti)

Mègl’a mǝrì ch’a malǝcambà

(È megliu murì chì male campà)

Mègl’a mǝrì satrǝ chǝ cambà a gl’addiunǝ

(È megliu murì saziu chì campà à dighjunu)

Mèglǝ sulǝ chǝ malǝ acchǝmbagnatǝ

( Megliu andà solu chè male accumpagnatu)

Mǝrcandǝ é puorcǝ zǝ vídǝnǝ dòppǝ muortǝ

( Marcanti è porci, si pesanu dopu morti)

Mǝrcatǝ scadutǝ nǝn bada a pǝrdènza

(À mercatu scadutu ùn si bada più à a perdita)

Mǝ sò fatta la tǝnaglia pǝ nǝ’mǝ còcǝ

(Mi sò fatta a tanaglia pè ùn mi coce micca)

Moglǝ é mbrèlla nǝn zǝ lássǝnǝ má

(Moglia è umbrella ùn si lascianu mai)

N

Na calla è bòna purǝ glǝ mésǝ ǝ luglǝ

(Una scaldata hè bona dinù u mese di lugliu)

Na mamma camba ciéndǝ figlǝ, ciéndǝ figlǝ nǝn cámbǝnǝ na mamma

(Un babbu pò mantena centu fiddoli, centu fiddoli ùn poni mantena un babbu)

Na manǝ lava l’ávǝta é tutt’é du lávanǝ glǝ mussǝ

(Una manu lava l’altra, è traminduie lavanu a faccia)

Natalǝ chǝ glǝ solǝ, Pasqua chǝ glǝ tǝzzonǝ

(Natale cù u sole, Pasqua cù u tizzone)

Natalǝ sènza gliuna, glǝ pǝcurarǝ nǝn allèva nǝsciuna

(Natale senza luna, u picuraghju ùn alleva nisuna)

Na vòta zǝ còcǝ la ramba ǝ glǝ uattǝ

(Una volta si coce a zampa di u ghjattu)

Négghia a la cullina, glə buonə tiémbə z'abbəcina

(Nebbia nant'à a cullina, u bonu tempu s'avvicina)

Nən dòrmə la nòtte chi vò frəcà d'juornə

(Ùn dorme a notte chì vole arrubà di ghjornu)

Nǝn suó pǝ gl’ásǝnǝ glǝ chǝnfiéttǝ

(Ùn sò micca pè l’asini i cunfetti)

Nən tə fà maravéglia, pəcché la maravéglia còglə

(Ùn ti maraviglià micca di quellu chì vedi, perchè puderia succede ancu à tè)

Nǝn tǝ lavà glǝ pannaggǝ sǝ nǝn suó glǝ vindinòvǝ ǝ maggǝ

(Ùn ti lavà a vistura sì ùn hè ancora u ventinove di maghju)

Nən tə proccupà, zə fəcéttə frəcà la moglə

(Ùn ti preocupà micca, si fece arrubà a moglia)

Nən tuttə lə ciammèllə rriéscənə chə glə buchə

(Micca tutte e ciambelle [biscotti à forma di anellu] riescenu incù u busgiu)

Nǝn zǝ suó vištǝ má glǝ zínghǝrǝ mètǝ

(Ùn si sò mai visti i zingari sià u granu)

Nǝn zǝ tramuta lǝ vinǝ quannǝ tira glǝ viéndǝ

(Ùn si travasa micca u vinu quandu tira u ventu)

Nǝ pǝrtuallǝ la mmatina è òrǝ, unǝ la séra è chiummǝ

(Un aranciu a matina hè oru, unu a sera hè piombu)

Nǝsciunǝ è natǝ mbaratǝ

(Nisunu hè natu imparatu)

Nǝ'spǝtà pǝ l’aria ca tǝ rǝvè mbaccia

(Ùn sputà in aria chè ti ritorna in faccia)

Ngim'a lǝ cuottǝ l'acqua vǝglita

(Nant'à u cottu l'acqua bullente)

Nurǝ abballǝ, pòrta glǝ vòvǝ a pascǝ

(Nuli in ghjò, porta u boie à pasculà)

Nurǝ a la vía ǝ Pǝscǝnischǝ, tuoglǝ glǝ vòvǝ é va gl’a rǝméttǝ

(Nuli da a parte di Piciniscu, prendi u boie è vai à ripone lu)

Nurǝ a la vía ǝ Sǝttǝfratǝ, tuoglǝ glǝ vòvǝ é van'a arà

(Nuli da a parte di Settefrati, prendi u boie è vai à arà)

Nzandə Piétrə, o vérdə o sicchə, miétə!

(À a San Petru, o verde o seccu, sega u granu!)

O

Ognǝ dǝlorǝ vò glǝ vǝccone

(Ogni dulore vole u buccone)

Ognǝ fiérrǝviécchiǝ è buonǝ na vòta sòla gl’annǝ

(Ogni ferralu hè bonu una volta sola l’annu)

Ognunǝ glǝ mǝštiérǝ sié é glǝ lupǝ a lǝ pècura

(Ognunu pè so mistieru è u lupu à e pecure)

(Ognunu per so mistiere)

Ognə léna caccia glə fumə sié

(Ogni legna caccia u fume soiu)

Ognunǝ pǝ issǝ é Dí pǝ tuttǝ

(Ognunu par se è Diu par tutti)

Ognunǝ sa issǝ é Dí sa tuttǝ

(Ognunu sà e so cose è Diu sà tuttu)

Ognunǝ zǝ pòrta la crocǝ séa

(Ognunu porta a propria croce)

Òmǝ spǝsatǝ, amichǝ pǝrdutǝ

(Omu spusatu, amicu perdutu)

P

P'abbǝscà nǝ múccǝchǝ ǝ panǝ cǝ vò nǝ štòmmǝchǝ ǝ canǝ

(Pè buscà un tozzu di pane ci vole un stomacu di cane)

Palma assutta, régna mbossa; Palma mbossa, régna assutta

(Dumenica di e Palme asciutta, mannella bagnata; Dumenica di e Palme bagnata, mannella asciutta)

Panǝ chǝ gl’uocchiǝ, cascǝ sènza uocchiǝ é vinǝ che scrizza a gl’uocchiǝ

(Pane cù l’ochji, casgiu senza ochji è vinu chì schizza à l’ochji)

Panǝ é alicǝ, glǝ uajǝ ǝ casa nǝn zǝ dícǝnǝ

(Pane è anchjuva, i guai di casa ùn si dicenu micca)

Panǝ é cappa nǝn zǝ lássǝnǝ má

(Pane è cappa ùn si lascianu mai)

Panə, vinə é prəsuttə, l’aria è bòna pəttuttə

(Pane, vinu è prisuttu, l’aria hè bona pertuttu)

Passatǝ glǝ Sandǝ, fǝnita la fèšta

(Passatu u Santu, finita a festa)

Pǝ chǝnoscǝ buonǝ a unǝ c’adda magnà diécǝ chilǝ dǝ salǝ anziéma

(Pà cunnoscia à calchissia ci voli avè manghjatu un bacinu di sali insembi)

Piattǝ va, piattǝ vè, l’amǝcizia zǝ mandè

(Piattu và, piattu vene, l’amicizia si mantene)

(Si tù voli chì l’amicizia si mantenga, chì una robba passi è l’altra venga)

Pirǝ maturǝ cadǝ sènza tǝrturǝ

(Pera matura cade senza pertica)

Pirǝ ruscǝ, nǝ’la tǝccassǝ sǝ nǝ’la chǝnuscǝ

(Pelu rossu, ùn tuccà la sì ùn a cunnosci micca)

Priétǝ é puglǝ nǝn suó má satullǝ

(Preti è polli ùn sò mai satolli)

(Zitellu è pollu, ùn hè mai satollu)

Prima lamba é puó tròna

(Prima fulmineghja è po tona)

Prima ǝ Natalǝ né friddǝ né famǝ, òppǝ Natalǝ friddǝ é famǝ

(Prima di Natale nè fretu nè fame, dopu à Natale fretu è fame)

Prima ǝ zǝ spǝsà la fémmǝna tè sèttǝ manǝ é na lénga, òppǝ spǝsata tè na manǝ é sèttǝ lénghǝ

(Prima di spusassi a donna hà sette mani è una lingua, dopu spusata hà una manu è sette lingue)

Prima tǝ mbarǝ é puó tǝ pèrdǝ

(Prima t’ampargu è po ti perdu)

Purǝ glǝ pucǝ tiévǝ la tossa

(Ancu a pulgi t’hà a tussa)

Q

Quannə canda glə cucurə, lə prəsuttə è buonə crudə

(Quandu canta u cuccu, u prisuttu hè bonu crudu)

Quannǝ chiòvǝ é malǝtiémbǝ fa, a lǝ casǝ ǝ gl’ávǝtǝ c’è bruttǝ a štà

(Quandu ellu piove è face maltempu, à e case di l’altri hè bruttu à stà ci)

Quannǝ chiòvǝ é tira viéndǝ, cacciato’, štattǝ pǝ déndǝ!

(Quandu piove è tira ventu, cacciatore, stà ti dentru!)

Quannǝ è tiémbǝ ǝ vǝnaccia, chi vò gl'uovǝ chǝ zǝ glǝ faccia

(Quandu hè tempu di vinaccia, chì vole l’ovu chè sì u faccia)

Quannǝ glǝ figlǝ fottǝ glǝ patrǝ è fǝttutǝ

(Quandu u figliolu fotte u patre hè leccu)

Quannǝ gl’òmǝ tǝ gl’ò méttǝ, tuttǝ t’apprǝméttǝ; quannǝ tǝ gl’è ndǝrzatǝ, tuttǝ z’è scurdatǝ

(Quandu l’omu ti u vole mette, tuttu ti prumette; quandu ti l’hà ficcatu, tuttu s’hè dimenticatu)

Quannǝ glǝ puorchǝ z’è satrǝ, vòtǝca glǝ londrǝ

(U purceddu tichju volta a trovula)

Quannǝ glǝ diávǝrǝ t’accarézza, tǝ vò l’álǝma

(Quandu u diavule ti accarezza, vole a to anima)

Quannǝ glǝ uattǝ nǝn cǝ šta, glǝ sorgǝ abballa

(Quandu u ghjattu ùn ci stà micca, u topu balla)

Quannǝ glǝ vòvǝ nn’ò arà, a vòglia a cǝfǝlà

(Ùn vale à fischjà si u boiu ùn voli beia)

Quannǝ na fémmǝna vò, manghǝ glǝ diávǝrǝ pò

(Quandu una donna vole, nemmancu u diavule pò)

Quannǝ sié martiéglǝ vattǝ, quannǝ sié ngútǝna štattǝ

(Quandu sì martellu batti, quandu sì ancutina stà ti)

Quannǝ šta glǝ cappiéglǝ a glǝ Pratǝ d'Atina, l'acqua z'abbǝcina

(Quandu c’hè u cappellu [i nuli] nant’à u Pratu d’Atina, l’acqua si avvicina)

Quannǝ šta glǝ travǝ a Sandǝ Ghiascǝ, sǝ nǝn chiòvǝ uojǝ, chiòvǝ addǝmanǝ

(Quandu c’hè u trave [nuli appughjati nant’à a muntagna] à San Biasgiu Saraciniscu, sì ellu ùn piove micca oghje, ellu piove dumane)

Quannǝ suó tandǝ jallǝ a candà, nǝn zǝ fà má juornǝ

(Quandu sò tanti galli à cantà, ùn si face mai ghjornu)

Quannǝ z’allèva, la casa trèma; quannǝ z’è allǝvatǝ, la casa z’è scarrǝpata

(Quandu si alleva, a casa trema; quandu si hè allevatu, a casa hè crullata)

Quannǝ zǝ sécca la cèrqua, tuttǝ quandǝ zǝ rǝcuóglǝnǝ lǝ šchiappǝ

(Quandu si secca u querciu, tutti quanti arricoglienu e scheze)

Quatrinǝ é zéppǝ sécchǝ favǝ glǝ fuochǝ mmiés'a l'acqua

(Quattrini è scheze secche facenu u focu in mezu à l’acqua)

Quéllǝ chǝ dǝ nòttǝ zǝ fa, dǝ juornǝ zǝ védǝ

(Quellu chì di notte si face, di ghjornu si vede)

Quéllǝ chǝ nǝn zǝ fa nǝn zǝ sa

(Quellu chì ùn si face micca, ùn si sà micca)

Quéllǝ chǝ ne'štròzza, ngrassa

(Quellu chì ùn strauzza micca, ingrassa)

- Quéllǝ chǝ nn'è vǝlénǝ, ngrassa

(Quellu chì ùn hè micca velenu, ingrassa)

R

Récchiǝ lònghǝ, vita lònga

(Orechje longhe, vita longa)

Ròbba ǝ magnatòria nǝn zǝ pòrta n’chǝnfǝssora

(Robba di manghjaria ùn si porta micca in cunfessiunale)

Ròbba fatta, dənarə aspètta

(Robba fatta, denaru aspetta)

Ròcchǝ fatía é Rafaniéglǝ magna

(Roccu travaglia è “Rafanellu” manghja)

S

Sacchǝ vacandǝ nǝn zǝ règgǝ a lǝ mbiédǝ

(U saccu viotu ùn si regge micca arrittu)

Salva glǝ fiérrǝ ca gl’ásǝnǝ glǝ rǝchǝmbramǝ

(Salva i ferri chè l’asinu u ricumpremu)

Scarta fruscǝ é chiappa primèra

(Scarta “flussu” [termine di u ghjocu di a primiera] è chjappa primiera)

(Quandu si cambia qualchì cosa, accade chì si cambia in peghju)

Sǝ a fǝbbrarǝ nǝn fǝbbraréa, marzǝ la malǝpènza

(Si ghjinnaghju ùn ghjinnaghja, si frivaghju ùn frivaghja, marzu mal pensa)

Sǝ a la Lǝnziata tira glǝ viéndǝ, chiappa glǝ fasciuorǝ é míttǝglǝ a la pǝgnata

(Sì à la Nunziata tira u ventu, chjappa i fasgioli è metti li à a pignatta)

Sǝ a marzǝ la nòttǝ tròna, la vǝllégna è sèmbǝ bòna

(Sì à marzu a notte tona, a vindemia hè sempre bona)

Sǝ a vindǝ nǝ’lǝ si méssǝ, a trénda nǝn tǝ l’aspǝttà

(Sì à venti [anni] ùn l’hai micca messu [u cerbellu], à trenta ùn ti l’aspettà micca)

(À chì à i trenta ùn hè è à i trenta ùn sà, mai hè statu è mai sarà)

Sə bèlla u chəmbarì, tanda dəlorə tiéra patì

(Sì bella voli cumparì, tantu dulore duverii patì)

Sǝ glǝ gionǝ crǝdéssǝ a glǝ spǝsatǝ, zǝ rǝmbéssǝ lǝ còssǝ é rǝmanéssǝ a la casa

(Sì u scapulu cridessi à u spusatu, si rumperia e cosce è resteria à a casa)

Sǝ glǝ gionǝ sapéssǝ é sǝ glǝ viécchiǝ pǝtéssǝ

(Sì u giovanu sapessi è sì u vechju pudessi)

Sə la fatía fosse bòna, zə la tənéssənə glə priétə

(Sì u travagliu seria bonu, si u tenerianu i preti)

Sǝ la gliva scǝriscǝ a abbrilǝ, jètta uoglǝ a varile; sǝ la gliva scǝriscǝ a majǝ, vaccǝ adaggǝ adaggǝ; sǝ scǝriscǝ a giugnǝ, nǝn tǝ panugnǝ manghǝ glǝ rugnǝ

(Sì l'ulivu fiurisce à aprile, ghjetta oliu à barili; sì l'ulivu fiurisce à maghju, và ci adasgiu adasgiu; sì fiurisce à ghjugnu, ùn ti unghji nemmancu u grugnu)

Sǝ nònnǝmǝ nǝn zǝ mǝréva, cambava ciénd’annǝ

(Sì u mo babbone ùn muria micca, campava centu anni)

S’è puorchǝ, rǝvà a la štalla

(Sì hè porcu, ritorna à a stalla)

Sǝ tròna zǝ la sòna, sǝ lamba zǝ la scamba

(Sì tona ellu piove, sì facenu sultantu lampi ellu ùn piove micca)

Sòldǝ é sanghǝ suó durǝ a caccià

(Soldi è sangue sò duri à caccià)

Sott’a la nèvǝ panǝ, sott’a l'acqua famǝ

(Sott’à u ghjacciu ci ghjace u pane, sott’à l’acqua ci ghjace a fame)

Spartǝ palazzǝ addǝvènda candonǝ

(Sparti palazzu diventa cantone)

Štrignǝ culillǝ quannǝ šta sulillǝ ca quannǝ šta acchǝmbagnatǝ rǝmanǝ sbrǝvǝgnatǝ

(Stringhji culettu quandu stai sulettu chè quandu stai cù in cumpagnia fermi svergugnatu)

S’u méttǝ nǝ pèdǝ ognǝ prèta, nǝn arrivǝ má

(Sì voli buccà un pede ogni petra, ùn arrivi mai)

T

Taglia cchiù la lénga chǝ glǝ curtiéglǝ

(Taglia più a lingua chè u cultellu)

Tandǝ va la jatta a lǝ lardǝ ca cǝ lassa glǝ zambinǝ

(Tantu và a ghjatta à u lardu chè ci lascia a zampa)

Tardǝ é venga bòna

(Tardi è venga bona)

Tié quannə tié, ca quannə nən tié, zə mandè da sulə

(Teni quandu teni, perchè quandu ùn teni micca, si mantene da solu)

(Teni contu di quellu chè ai, perchè quandu ùn lu teni micca, ci devi pensà da solu)

Tira cchiù nǝ pirǝ ǝ frégna accapadávǝtǝ chǝ ciéndǝ para dǝ vuovǝ accapabballǝ

(Tira più un pelu di donna à l’insù, chè centu paghje di boi à l’inghjò)

Trišt’a chi mòrǝ ca chi rǝmanǝ zǝ chǝnzòla

(Tristu à chi more perché chi resta si cunsola)

Trištǝ a quiglǝ sorgǝ chǝ nǝn tè du cavótǝra

(Tristu à quellu tuparellu chì ùn hà micca dui buche)

- Trištǝ a la vólǝpa chǝ tè na tana sola

(Tristu à quella volpe chì hà una tana sola)

Tuóglǝtǝ l’allǝgría quannǝ tǝ vè ca la pǝcundría nǝn tǝ manga má

(Cogli l’allegria quandu ti vene, chè a tristezza ùn ti manca mai)

Tuttǝ glǝ munnǝ è paésǝ

(Tuttu u mondu hè paese)

U

Uardà é nǝn tǝccà suó cazzǝ da cacà

(Vede è ùn tuccà, sò dulori da crepà)

Uašta é arraccongia, nǝn pèrdǝ má tiémbǝ

(Guasta è ripara, ùn perde mai u to tempu)

Uocchiǝ chinǝ é manǝ vacandǝ

(Ochji pieni è mani viote)

Uocchiǝ manghǝ còrǝ franghǝ, uocchiǝ rittǝ còrǝ afflittǝ

(Ochju mancu, core francu, ochju drittu, core afflittu)

Uoglǝ é muštǝ zǝ rǝquètǝnǝ glǝ mésǝ d'auštǝ

(Oliu è mostu si cuntrollanu u mese d’aostu)

Uómmǝnǝ a vinǝ, ciéndǝ a carrinǝ

(Omi di vinu, centu ogni carlinu)

(Omu di vinu, ùn vale un quattrinu)

V

Valǝ cchiù n’ajutǝ chǝ ciéndǝ cunziglǝ

(Vale più un aiutu chè centu cunsigli)

Valǝ cchiù nǝ sfíziǝ chǝ na massaría

(Vale più un capricciu chì una masseria)

Vanǝ chǝ chiglǝ mèglǝ ǝ té é faccǝ la spésa

(Vai cù quelli megliu di tè è fà ci a spesa)

Vǝcinǝ mié, spiérchiǝ mié

(Vicinu meu, spechju meu)

Viéndǝ dǝ Cǝrasciuolǝ jètta acqua chǝ glǝ lǝnzuorǝ

(Ventu di Cerasolu ghjetta acqua cù u lenzolu)

Viéštǝ nǝ štǝrponǝ ca addǝvènda nǝ baronǝ

(Vesti un steccu, pare un vescu; vesti un bastone, pare un barone)

Vinǝ ghianghǝ é vinǝ ruscǝ finacché nǝn tǝ rǝchǝnuscǝ

(Vinu biancu è vinu rossu finchè ùn ti ricunnosci)

Vocca sènza diéndǝ vascia glǝ curǝ a tré pǝzziéndǝ

(Bocca senza denti basgia u culu à trè pendigliuli)

Z

Zǝ dicǝ glǝ pǝccatǝ ma no glǝ pǝccatorǝ

(Si dice u peccatu micca u peccatore)

Zǝ fà biéglǝ chǝ la ròbba ǝ gl’ávǝtǝ

(Fassi u bellu cù a robba di l’altri)

Ze vattə na vòta a la vottə é na vòta a glə circhiə

(Si batte una volta à a botte è una volta à u chjerchju)