Mississippi

À prupositu di Wikipedia
U Mississippi

U Mississippi hè un fiume di l'America settentriunale chì traversa a parti cintrali di i Stati Uniti d'America. Nasci in u nordu di u Minnesota è sfocia in u Golfu di u Messicu scurrendu versu u sudu. U Mississippi hà una lunghezza cumplissiva di circa 3.780 km: solu unu di i so affluenti, u Missouri, hè più longu in u Nordu America. A lunghezza tutali di sti dui fiuma supareghja i 6.800 km, è u bacinu idrugraficu di u Mississippi-Missouri ni facini unu di i più cunsistenti sistemi fluviali in u mondu. Duranti l'ebbica pre-culumbiana u Mississippi era dighjà una via navighevuli è i nativi americani u chjamavani "Meschacebé" chì significheghja "patri di l'acqui". Oghji u fiumu hà un'impurtanza vitali par l'ecunumia è a cultura americani.

Giugrafia[mudificà | edità a fonte]

U fiumu è i so affluenti[mudificà | edità a fonte]

U fiumu nasci in Minnesota, pocu à punenti di u Lavu Supiriori, in un tarritoriu custituitu da una seria di alturi murenichi, intirvaddati da parechji picculi lava. Da unu di quissi, u Lavu Itasca, prendi via u corsu di u fiumu, chì in u so prima trattu hè à volti incasciatu trà i curdoni murenichi è spessu prisenta rapiti è pisci. U fiumu beddu prestu righjunghji i 220 m s.l.m. dopu i pisci di Saint Anthony (24 m) vicinu à Minneapolis. Ricevi l'acqui di i fiuma Illinois è Missouri vicinu à Saint Louis è l'Ohio vicinu à Cairu. L'affluenti maghjori di u Mississippi hè u Missouri chì hè ancu u più longu affluenti di u mondu. Si pò divida u corsu di u fiumu in dui sizioni: a parti supiriori di u Mississippi, da a surghjenti à a cunfluenza incù l'Ohio, è a parti infiriori, da a cunfluenza incù u fiumu Ohio à a foci. U fiumu discrivi numarosi meandri, soprattuttu trà Memphis è u delta. Hè quissa a rigioni di a grandi pianura alluviunali di u Mississippi, incù una coltra di sidimenti chì và via via sempri più aumintendu in u tempu, sopra i tarrazzi fluviali, ubblighendu l'acqui di u fiumu à straripà, spicialamenti in i periodi di i pieni braninchi. L'inundazioni periodichi chì si virificheghjani in u bassu corsu, induva par appuntu u fiumu hè pensili, lasciani à i lati di i spondi zoni pirmanintamenti umiti è acquitrinosi (cypress swamps). U fiumu avanza pianu, furmendu à quandu sinuosi meandri, à quandu abbandunendu vechji bracci o intagliendu isulotti rinosi, o tuttu à fattu furmendu distinti rami latirali (bayous). Trà i so affluenti, in st'ultimu trattu di corsu, u principali hè l'Arkansas.

Bacinu idrugraficu[mudificà | edità a fonte]

Bacinu idrugraficu è affluenti principali.

U bacinu idrugraficu di u Mississippi hè u più grandi di l'America sittintriunali è u terzu in u mondu, à i spaddi di u Riu di l'Amazoni è di u fiumu Congu. A so superficia tutali hè di 3.238.000 km², un terzu di u tarritoriu di i Stati Uniti d'America è guasi ondici volti a superficia di l'Italia. U bacinu di u Mississippi si stendi annantu à 31 Stati americani è dui pruvinci canadesi. Hè divisu in sei sottu-bacini, chì currispondini à u corsu infiriori è supiriori, è ancu à u corsu di parechji di l'affluenti più impurtanti, trà u quali u Missouri (4.370 km di lunghezza), l'Arkansas, Ohio. A piana alluviunali di u fiumu misura circa 90.000 chilomitri quatrati è più di 72 milioni di parsoni vivini in u bacinu idrugraficu, veni à dì guasi un americanu annantu à quattru. U Mississippi racogli a maiò parti di l'acqui chì cadini trà i Muntagni Rucciosi è l'Appalachi, fatta eccezzioni par a rigioni prossima à i Grandi Lava. Attraversa da nordu à sudu deci stati- Minnesota, Wisconsin, Iowa, Illinois, Missouri, Kentucky, Arkansas, Tennessee, Mississippi è Louisiana - prima di sfucià in u Golfu di u Messicu 160 km à vaddi di New Orleans. Una goccia di piova caduta in u lavu Itasca impiega circa 90 ghjorni prima di righjunghja u Golfu di u Messicu.

Rigimu idrulogicu è purtata[mudificà | edità a fonte]

Corsu bassu di u Mississippi in New Orleans.

U fiumu Mississippi si carattarizeghja par l'ampia purtata d'acqua, tinutu contu di a natura di u so bacinu idrugraficu chì si trova in una rigioni timparata. Naturalamenti u Riu di l'Amazoni è u fiumu Congu ani purtati supiriori, ma si trovani ancu in rigioni da u clima trupicali, carattarizati da abbundanti pricipitazioni. U rigimu idrologicu di u Mississippi hè cumplessu parchì u fiumu hè alimintatu da affluenti moltu diversi trà eddi: a parti supiriori cunnosci un rigimu pluviu-nivali, mentri u corsu infiriori traversa una rigioni subtrupicali umita. U Mississippi ricevi l'acqui di u Missouri gonfii da a fusioni di a nevi in i Muntagni Rucciosi di branu. A parti infiriori di u corsu di u Mississippi hè alimintata da forti piuviti estivi è vaghjimali, incù risichi di cicloni in i rigioni litturali. Par via di cunsiquenza a purtata di u Mississippi hè carattarizata da ampii variazioni sicondu u locu è a staghjoni, è hè generalmenti cumpresa trà i 8.000 m³/s, è i 50.000 m³/s. à a foci, a media hè di 18.000 m³/s, moltu più di un fiumu postu in a stessa rigioni timparata. U Mississippi hè u sestu fiumu à u mondu in tarmini di purtata, ma duranti l'alluvioni a purtata pò faciulamenti cuddà à i 70.000 m³/s, incù un record di 300.000 m³/s misurati duranti l'alluvioni di u 1927. U fiumu Ohio cuntribuisci à più di a mità di a purtata tutali di u Mississippi, incù guasi 8.000 m³/s di media.

Storia[mudificà | edità a fonte]

U Mississippi hà cuntribuitu nutevulamenti à u sviluppu agriculu di l'arii vicinanti, ancu prima ch'è fussi criata in i rigioni attravirsati da eddu a reta stradali è farruviaria oghjinca. In u seculu XVIII dighjà, molti chjatti carchi di cereali, di lignamu, di cutonu è di altri dirrati parcurriani 'ssa grandi arteria di navigazioni, culliendu i centri di l'internu incù quiddi di a costa. U periodu di più intensi traffichi s'hè righjistratu incù l'avventu di a navigazioni à vapori (1823) è par guasi tutta a siconda mità di l'Ottucentu, duranti l'anni più avvinturosi di a storia americana. Incù a custruzzioni ultiriori di i canali d'allacciamentu, a reta navighevuli hè ghjunta à oltri 15.000 km. Particularamenti impurtanti sò i quattru canali chì culleiani u Mississippi à i Grandi Lava, in u sittori nordu, è quiddi chì, in a rigioni deltizia, parmettini à i navi uceanichi di ricuddà u fiumu sinu à u grandi portu di New Orleans, evitendu l'ingorgu di i rami deltizi. A grandi arteria s'hè dinò rivilata fonti preziosa par l'irrigazioni, par i cintrali idruelettrichi è par l'apportu idricu à i centri situati nantu à i so spondi: Minneapolis, Saint Paul, Dubuque, Rock Island, Burlington, Saint Louis, Cairu, Memphis, Greenville, Vicksburg, Baton Rouge è New Orleans. Si riteni ch'è u prima auropeu à splurà parti di u grandi fiumu hè statu Hernando de Soto in u 1541, à u quali fecini seguitu i dui francesi Jacques Marquette è Louis Joliet, chì in u 1673, partiti da u Wisconsin, discesini u Mississippi purtendu si sinu à a cunfluenza di l'Arkansas. In u 1682 un antru francesu, René de La Salle, splurendu gran parti di u bacinu, ni volsi rivindicà u drittu à a Francia, chjamendu Louisiana quidda rigioni, in onori di u rè Luigi XIV. Infini hè da ricurdà, trà l'espluratori chì si sò spinti più à nordu, annantu à l'altu corsu, u talianu Giacomo Costantino Beltrami, chì in u 1825 scuprì i surghjenti in currispundenza di u lavu Itasca.

Da veda[mudificà | edità a fonte]

Fonti[mudificà | edità a fonte]

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia taliana.