Mare Balticu

À prupositu di Wikipedia
U mari Balticu.

U mari Balticu (o Mare Balticu) hè un mari internu di l'uceanu Atlanticu sittintriunali è si trova in l'Auropa nordu-uriintali, circundatu da a Penisula scandinava, da a terraferma di l'Auropa cintrali è uriintali è da l'Isuli danesi. Sfocia in u Kattegat è in u mari di u Nordu passendu à traversu l'isuli danesi in trè stretti, l'Oresund, u Picculu Belt è u Grandi Belt.

Sfociani in u mari Balticu cinqui grandi fiuma: l'Oder, a Vistola, u Njemen, a Daugava (o Dvina Uccidintali) è a Neva.

Tarmini di u tipu mari di u livanti sò imprudati in parechji lingui di l'Auropa cuntinintali, pricisamenti in danesu (Østersøen), tedescu (Ostsee), finlandesu (Itämeri), ulandesi (Oostzee), nurvegesu (Østersjøen), è svidesu (Östersjön). In estonu fù inveci chjamatu mari Uccidintali (Läänemeri). Oltri à u talianu, fù chjamatu mari Balticu in francesu (mer Baltique), inglesu (Baltic Sea), polaccu (Morze Bałtyckie), russiu (Baltijskoe More - Балтийское море), lituanu (Baltijos Jūra), lettonu (Baltijas Jūra) è grecu (Βαλτική Θάλασσα).

Storia[mudificà | edità a fonte]

Vista satellitaria di u Mari Balticu

À l'ebbica di i Rumani, u mari Balticu era cunnisciutu com'è Mari Suebicum o Mari Sarmaticum. Tacitu in i so Agricula è Alimagna, di u 98 d.C., discrissi u Mari Suebicum, chì pigliava u nomu da a tribù di i Suebi.

À l'iniziu di u medievu, i Vichinghi di a Scandinavia luttàni par u cuntrollu di u mari contru i Slavi Pomeraniani. In seguitu, a più putenti forza ecunomica di l'Auropa sittintriunali divintò a Leia Anseatica, chì imprudò u mari Balticu par stabiliscia ci i stradi cummirciali trà i cità chì ni faciani parti. In u XVI è à l'iniziu di u XVII seculu, Polonia, Danimarca è Svezia cumbattitini par via di i guerri par u dominium maris Baltichi (duminiu annantu à u mari Balticu). À a fini fù l'Imperu svidesu chì ghjunghjì à cumprenda virtualamenti tuttu u mari Balticu. À quidd'ebbica, in Svezia, u mari era chjamatu Mari Nostrum Balticum.

In u XVIII seculu, Russia è Prussia divintarani i principali putenzi di quiddu mari. Dopu l'unificazioni di a Germania di u 1871, l'intreia costa miridiunali divintò tedesca. A prima guerra mundiali fù cumbattuta ancu annantu à u Balticu. Dopu u 1920, a Polonia si riaffacciò annantu à u mari Balticu, è i porti polacchi di Gdynia è Danzica divintarani quiddi principali. Duranti a siconda guerra mundiali l' Alimagna nazista guasi riiscì à renda u mari Balticu un lavu internu soiu. Dopu à u 1945, u mari divintò un cunfini trà dui blocchi militari opposti: in casu di un evintuali cunflittu in Alimagna, parallelamenti à un'offensiva suvietica versu l'uceanu Atlanticu, a flotta cumunista polacca era priparata à invadiscia l'isuli danesi.

U mari Balticu cumencia à divintà moltu viulenti incù i timpesti di uttrovi. Sti timpesti invirnali sò stati a causa di molti navifraghji. In u 1945 u mari Balticu divintò una fossa cumuna par i parsoni affucati à seguitu di l'affundamentu di i navi di rifughjati. Grazia à l'acqui freti, u mari hè una capsula timpurali par i relitti vechji di seculi. Incù l'allargamentu à l'Estu di l'Unioni aurupea,di maghju 2004, gran' parti di sta aria giugrafica hà suparatu i divisioni suvitati à a fini di a Siconda Guerra Mundiali.

Suddivisioni[mudificà | edità a fonte]

Capu Arkona in l'isula di Rügen in Germania.

A parti sittintriunali di u mari Balticu hè cunnisciuta com'è Golfu di Botnia, di u quali a parti più à nordu fù ditta Baia di Botnia. Immediatamenti à sudu si trova u mari di i Åland. U golfu di Finlandia cullega u mari Balticu à San Petruburgu. U mari Balticu sittintriunali ghjaci intornu à a zona di Stoccolma, Finlandia sudu-uccidintali è Estonia. I bacini di u Gotland uccidintali è uriintali formani a maiò parti di u mari Balticu cintrali. U golfu di Riga si trova trà Riga è Saaremaa è u bacinu di Danzica ghjaci à livanti di a penisula di Hel nantu à a costa polacca. A baia di a Pomerania hè situata à nordu di l'isuli Usedom è Wolin, à livanti di Rügen. U bacinu di Bornholm cumponi l'aria à livanti di Bornholm è u bacinu di Arkona si stendi da Bornholm à l'isuli danesi di Falster è Zilanda. Trà Falster è a costa tedesca ghjaci a baia di u Meclemburgo. A parti più uccidintali di u mari Balticu hè a baia di Kiel. L'Öresund, i cinturi è u Kattegat cullegani u mari Balticu incù u Skagerrak è u mari di u Nordu. A cunfluenza di sti dui mari à Skagen nantu à a punta sittintriunali di a Danimarca hè unu spittaculu da veda, distinazioni di molti turisti ogni annu.

Ecunumia[mudificà | edità a fonte]

In u 1999 u grossu Ponti di Øresund hà limitatu l'accessu à u mari Balticu à navi di media stazza. À listessu tempu, u mari Balticu hè a principali strada cummirciali par l'espurtazioni di u pitroliu russiu.

Stati chì s'affacciani annantu à u Balticu[mudificà | edità a fonte]

Isuli[mudificà | edità a fonte]

Cità[mudificà | edità a fonte]

I principali cità custieri:

Porti impurtanti (puri ùn essendu micca grossi cità):

Da veda dinò[mudificà | edità a fonte]


Fonti[mudificà | edità a fonte]

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia taliana.