Chilimangiaru

À prupositu di Wikipedia
U Chilimangiaru
Vista da l'altu di u Chilimangiaru

U Chilimangiaru (in lingua inglesa: Kilimanjaro), incù i so trè coni vulcani Kibo, Mawenzi è Shira, hè unu stratuvulcanu in fasa d'acchitamentu, situatu in a Tanzania nordu-uriintali. Incù i so 5895 metri, hè a muntagna più alta di u cuntinenti africanu è unu di i vulcani più alti di u mondu.

Discrizzioni[mudificà | edità a fonte]

Hè unu stratuvulcanu furmatu da trè crateri: u più anticu, Shira, à punenti, incù una altitudina di 3962 metri, u Mawenzi à livanti, incù una altitudina di 5149 metri è, trà i primi dui, Kibo, chì hè u più ricenti è mostra sempri signali di attività, in forma di fumaroli. Trà u Kibo è u Mawenzi ghjaci una piattaforma di circa 3600 metri, chjamata "a sedda", chì custituisci l'aria maiori di tundra d'altura in Africa. In u 2003 i scentifichi ani custatatu chì una certa quantità di magma si trova à soli 400 metri sottu u crateru: si temi dunqua ch'è u vulcanu possi fraià (o esploda) com'eddu feci u Monti Sant'Elena (Stati Uniti) in u 1980. Ancu s'è ùn s'hà infurmazioni pricisi annantu à quandu sii avvinuta l'ultima eruzioni, parechji lighjendi lucali facini pinsà ch'hè ci ni sii stata una circa 170 anni fà. A summità di u vulcanu hè cuparta da un ghjacciaiu pirennu (u Ghjacciaiu di Rebmann).

Nomu[mudificà | edità a fonte]

Ùn si sà micca incù cirtezza da induva eddu pruveni u nomu Chilimangiaru, ma esistini parechji tiurii. L'espluratori auropei aduttoni stu nomu in u 1860, affirmendu ch'eddu era u nomu di a muntagna in lingua swahili, suppunendu ch'è Chilimangiaru si pudissi scumpona in Kilima (Swahili par "cuddina", "piccula muntagna") è Njaro chì, sicondu parechji tiurii, hè un'antica parola Swahili par biancu o splindenti, mentri par altri ùn hè micca una parola d'urighjina Swahili; à asempiu in u linguaghju Kichagga a parola jaro significheghja "caravana". U prublemu di tutti sti tiurii hè ch'eddi ùn sò micca in gradu di spiigà parchì fù imprudatu u diminutivu Klima, inveci di a parola più apprupriata par indicà muntagna, veni à dì mlima. Un approcciu diffarenti supponi ch'è Kilimanjaro deriveghja da u Kichagga kilemanjaare o kilemajyaro chì significheghja "chì scunfighji aceddu/liupardu/caravana". Eppuri sta tiuria ùn pò micca spiigà parchì u nomu Kilimanjaro ùn era micca in usu in Kichagga prima di i splurazioni auropei di mità Ottucentu. In u 1880 a muntagna, chjamata Kilimandscharo in tedescu, divintò una parti di l'Africa Uriintali Tedesca dopu ch'è Karl Peters avissi pirsuasu i capi lucali à firmà i trattati (a diffusa storia ch'è a righjina Vittoria dunò a muntagna à Guglielmu II d'Alimagna hè falsa). In u 1889 u Piccu Uhuru annantu à u Kibo fù numinatu Kaiser-Wilhelm- Spitze, nomu imprudatu in l'Imperu tedescu finu à a so scunfitta in u 1918, quandu i tarritorii divintarani parti di u Tanganika, guvarnatu da l'inglesi, è u nomu fù abbandunatu.

Alpinismu[mudificà | edità a fonte]

U Chilimangiaru hà 6 itinerarii: Lemosho, Machame, Marangu, Umbwe, Rongai e Circuit Nordic. Sò diverse in a larga. Itinerarii longi sò megliu per i principianti, perchè in quandu più tempu si passa in ascendenti, l'adattazione hè diventata più faciule.[1]

Da veda[mudificà | edità a fonte]


Fonti[mudificà | edità a fonte]

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispondenti di a wikipedia taliana.

  1. Climbing Mt. Kilimanjaro