Granitu

À prupositu di Wikipedia
Granitu giaddu brasilianu

U granitu hè una roccia ignea intrusiva felsica, incù grana chì và da media à grussulana è ogni tantu pò prisintà megacristaddi. U so nomu diriveghja da u latinu granum (granu), incù un rifirimentu chjaru à a so struttura olucristaddina.

U granitu hè classificatu par via di u diagramma QAPF, in u quali si culloca in u campu di i rocci soprassaturi, veni à dì incù cuntinuti di quarzu cumpresi trà 20% è 60%. L'altri minirali fundamintali prisenti in u granitu sò i feldspati (ortuclasiu, sanidinu è micruclinu) è u plagiuclasiu (incù cumpusizioni più albitichi) è michi (biutiti è in parechji tipi di granitu di tipu muscuvita). S'è u plagiuclasiu hè guasi intiriamenti albiti u granitu piglia u nomu di granitu sodicu; s'è in a roccia hè prisenti inveci ancu pirussenu rombicu a roccia piglia tandu u nomu di granitu charnuckiticu. Un'antra variità di granitu hè u leucugranitu, in u quali i minirali mafichi sò estremamenti ridutti. A dinsità media di u granitu hè 2,75 g/cm3 incù un valori chì và da 1,74 g/cm3 à 2,80 g/cm3.

Cumpusizioni chimica[mudificà | edità a fonte]

A cumpusizioni media di u granitu hè (in ordini dicriscenti):[1]

Par ottena sta cumpusizioni sò stati analizati 2485 campioni pruvinenti da u mondu intreiu. A parcintuali di SiO2 si rifirisci à tutti l'ossidi di siliciu prisenti (è dunqua ancu quiddi prisenti in i silicati) è micca sultantu à u quarzu.

Classificazioni[mudificà | edità a fonte]

U granitu hè una roccia ignea intrusiva, è s'hè dunqua furmatu in seguitu à u lentu raffriddamentu di un magma chì s'hè intrusu à prufundità cumpresi trà 1,5 è 50 km. U prucessu di furmazioni di u granitu hè quantunqua sempri in fasa di dibattitu à i ghjorna d'oghji è hà inghjinaratu parechji iputesi è classificazioni di i granita.

Classificazioni alfabetica[mudificà | edità a fonte]

A classificazioni alfabetica[2] distingui in:

  • I-granita, derivanti da rocci ignei, è dunqua metalluminosi-alluminosaturi.
  • S-granita, derivanti da rocci crustali sidimintarii o mitamorfichi, sò peralluminosi.
  • M-granita, derivanti da cristaddisazioni frazziunata di u manteddu.
  • A-granita, derivanti da l'interazzioni di un hot spot incù a parti infiriori di a crosta.

Classificazioni di Pitcher[mudificà | edità a fonte]

A classificazioni di Pitcher (1979) distingui dui tipi d'assuciazioni granitichi: l'ercinutipa è l'andinutipa. Studii ultiriori ani purtatu à difiniscia trè classi di granita:

  • I-curdigliera o Andinutipi, rapprisintati da i granita di l'Andi, carattarizatu da plutunisimu di longa durata, ani urighjini calcalcalini
  • I-caliduniani, pruvenini da plutunisimu brevi è intensu,
  • S-ercinutipi, pruvenini da plutunisimu brevi è intensu ma si distinguini par via di l'abbundanti prisenza di muscuvita, minerali prisenti à causa di u so protulitu sidimintariu.

Classificazioni di Pearce[mudificà | edità a fonte]

A classificazioni di J.A. Pearce teni contu di a cuncintrazioni di l'elementi in tracci. L'elementi in tracci ùn ani micca effettu annantu à i prubità fisichi di u sistemu, ma a so abbundanza hè ditarminata da a so ripartizioni trà i varii fasi in equilibriu, par via di cunsiquenza sò traccianti di i prucessi di fusioni è di cristaddisazioni. Si distinguini quattru tipi di furmazioni tittonichi in basa à u cuntinutu in ppm di Rb, Y, Nb, Ta, Yb:

  • VAG, volcanic-arc granitu
  • Syn-COLG, syncollisional granitu
  • WPG, withing-plate granitu
  • ORG, ocean-ridge granitu

Urighjina[mudificà | edità a fonte]

Ditagliu di un granitu pruvinenti da u Yosemite

L'urighjina di u granitu hè stata par molti dicennii l'ughjettu di cuntruversii è discussioni animati. L'iputesa attualmenti più diffusa hè quidda di a genesi par via di cristaddisazioni frazziunata. Un' iputesa ultiriori hè stata quidda di a genesi par estremu mitamurfisimu.

Genesi par cristaddisazioni frazziunata[mudificà | edità a fonte]

Sicondu sta tiuria a furmazioni di u granitu hè attribuita à u lentu prucessu di cristaddisazioni frazziunata chì avveni à l'internu di a camara magmatica. Par via di sta tiuria hè pussibuli di spiigà cusì i varii assuciazioni di rocci ch'è no truvemu in i plutoni com'è varii stadii di l'evuluzioni di u magma. L'assuciazioni plutonichi si poni schematizà di manera utuli in dui catigurii principali:

In tremindù assuciazioni u granitu hè quantunqua un puntu d'arrivu di l'evuluzioni, chì ripprisenta a roccia a più diffarinziata. St'evuluzioni di u magma hè ripprisintata di manera ottima in u diagramma di u sistemu graniticu, induva par via di un graficu tirnariu di SiO2, albiti è ortuclasiu si pò suvità u parcorsu di diffirinziazioni di un magma soprassaturu.

Genesi par mitamurfisimu[mudificà | edità a fonte]

In oppusizioni à a genesi par cristaddisazioni frazziunata, parechji giuloghi ani furmulatu l'iputesa di a genesi par mitamurfisimu. Sta tiuria spiega a furmazioni di u granitu grazia à u mitamurfisimu estremu di anfiboliti è granuliti.

Ricuddata è missa in postu[mudificà | edità a fonte]

A ricuddata di i magmi da a zona d'urighjina (in generali l'astenusfera) versu a crosta più supirficiali avveni principalamenti par via di u cuntrastu di dinsità. U muvimentu di u magma in l'astenusfera pò cusì essa efficaciamenti discrittu incù un mudeddu di flussu in un ambienti purosu saturatu incù cullassu di l'ambienti attravirsatu (Turcotte è Ahern, 1979). À u raghjunghjimentu di a litusfera u muvimentu di u magma cambia par un cumpurtamentu più rigidu di u mezu attravirsatu principiendu cusì à suvità vii prifirinziali.

A siconda di i carattaristichi di u magma (dinsità, viscusità, massa è perdita di calori) l'intrusioni si firmarà à diversi prufundità. Si distinguini dunqua epiplutoni, plutoni d'altru liveddu, è cataplutoni veni à dì plutoni di crosta mediu-prufonda. A messa in postu pò, schematicamenti, avvena in dui modi:

  • Intrusioni furzata, sò intrusioni chì aserciteghjani una spinta nantu à i rocci incascianti è sfurmendu li.
  • Intrusioni parmissi, sò intrusioni chì avanzani par cullassu di i rocci chì stani sopra à u magma.

Un miccanisimu tipicu d'intrusioni permissiva hè u stoping in u quali i rocci incascianti si frammentani à u tettu è à i lati di l'intrusioni libarendu un certu spaziu par a ricuddata. U stoping hè chjaramenti ricunniscibuli à i bordi di u plutonu par a grandi prisenza di xenuliti.

Distribuzioni[mudificà | edità a fonte]

Un tor graniticu.

U granitu hè una di i rocci maghjuramenti apprizziati da l'arrampicadori, grazia à a so grandi adirenza è à i so sistemi di fratturi. Parechji di i lucalità più cunnisciuti par arrampicà annantu à u granitu sò: u parcu naziunali di Yosemite, u Joshua Tree National Park, u massicciu di u Monti Biancu (soprattuttu in u gruppu di u Mont Blanc du Tacul, l'Aiguilles du Dru è l'Aiguille du Midi), a Val Masino, a Sardegna (Aggius, Palau), a Corsica è u Karakorum.

Noti[mudificà | edità a fonte]

  1. Harvey Blatt and Robert J. Tracy "Petrology" 1996
  2. Chappell & White 1974; Hine et à u. 1978

Bibliugrafia[mudificà | edità a fonte]

  • (in talianu) I rocci è i so custituenti - Morbidelli - è. Bardi (2005)
  • (in talianu) Minirali è Rocci - De Agostini Novara (1962)
  • (in talianu) Atlanti di i rocci magmatichi è di i so tessituri - Mackenzie, Donaldson è Guilford - Zanichelli (1990)
  • (in talianu) Magmatisimu è mitamurfisimu - C.D'Amicu, F. Innucenti, F.P. Sassa - UTET 2001

Da veda dinò[mudificà | edità a fonte]

Fonti[mudificà | edità a fonte]

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia in talianu.