Tromba marina

À prupositu di Wikipedia
Tromba marina nantu à u mari davanti à Terracina (11 aostu 2006)

Una tromba marina hè un finominu atmusfericu, assimilevuli à a tromba d'aria, chì si sviloppa o si movi annantu à un spichju d'acqua (un mari, una laguna o un lavu). U finominu s'inghjinireghja in prisenza di una timpuralata è prisenta in generali una intensità minori rispettu à quiddu terrestra par a grandi instabilità di a basa, duvuta à a prisenza di l'acqua. Hà in generali terminu quandu a tromba s'esaurisci da par edda o in u mumentu chì a tromba scontra un fronti di piova. Com'è un tornadu, ancu una tromba marina pò pruvucà danni, ma in generali sò più minori.

A Eden, Novu Galles di u Sudu, Australia fù ussirvata a tromba marina più alta u 16 maghju 1898; si stima ch'edda hè stata alta più di 1500 m.

Furmazioni è carattaristichi[mudificà | edità a fonte]

U miccanisimu di furmazioni di una tromba marina (o, in casi più rari, di parechji trombi marini à tempu), hè di solitu più simplicia ch'è quidda di una tromba d'aria, chì basta a prisenza di un cumulus congestus (cumulu cungestu) è micca di un cumulunembu in fasa matura. A furmazioni di sti finomini deriveghja soprattuttu da a tampiratura elevata di a superficia marina, chì pò furniscia nutevuli energia à sistemi nivulosi in apparenza di schersa cunsistenza purtendu à u cuntrastu aria calda ascindenti (marina) è aria freta discindenti (di a pirturbazioni), dendu cusì urighjina à muvimenti vurticosi favuriti ancu da l'assenza d'incrispaturi è ostaculi in mari. In sta situazioni a forma di a tromba d'aria sarà diminuita, mori cuntorta è pocu putenti, ma puri in gradu di pruvucà danni significativi à parsoni o ropa. Sti trombi marini sò ditti "waterspout" è sò tipichi di u mari tarraniu è di l'Auropa. Parò succedi ogni tantu chì forti timpurali nascini à u largu è si spostini versu a terraferma. In quiddi circustanzi, à a basa di a timpesta, si formani putenti trombi marini, ditti "turnadichi". A so genesi hè idantica à quidda di i forti tornadi mesuciclonichi è i so effetti sò divastanti listessi par i zoni custieri.

Induva si scontrani[mudificà | edità a fonte]

I trombi si formani incù una friquenza maiò annantu à i mari caldi (par asempiu nantu à u Mari tarraniu) è in i zoni di i calmi equaturiali, veni à dì ind'eddi sò più alti i prubabilità di furmazioni di i sistemi nivulosi timpuraleschi. In i zoni incù l'acqui freschi, com'è l'Auropa uccidintali, sò piuttostu rari è quandu si formani inghjinireghjani più suspresa è maraviglia ch'è spaventu essendu dati i so stretti diminsioni. A friquenza hè minima trà i 10° è i 20° di latitudina è hè media trà i 30° è i 40°. Oltri i tropichi a friquenza massima si virificheghja in i mesa frà u terminu di l'istati è l'iniziu di u vaghjimu, in a zona timparata d'istati. In Italia i trombi marini sò assà friquenti è i zoni più battuti sò u Friuli, a costa miridiunali abruzzesa, u strettu di Missina, a costa laziali, ligura è tuscana.

In Corsica[mudificà | edità a fonte]

Sò mori cumuni i trombi marini in Corsica. Quissa hè attistata ancu da a tupunimia. Par asempiu ci hè in Tizzà un locu chì si chjama Cala di tromba.

Priculu par l'imbarcazioni[mudificà | edità a fonte]

Trombi marini à i Bahamas

I trombi marini rapprisentani par sicuru un priculu par l'imbarcazioni, chì ùn sò micca prividibuli essendu finomini di brevi durata è di piccula estinsioni. I carti sinottichi di privisioni ùn l'indicheghjani micca è inoltri sò stati ussirvati in i cundizioni più disparati: diprissiunarii o anticiclunichi, in calma di ventu o in cundizioni di venti irregulari. Occorri dunqua à tena contu di i siguenti fattori:

  • poni avè muvimenti imprividibuli. Poni viaghjà lestru lestru, è ùn lascià micca pussibilità di fughja, oppuri simbrà guasi staziunarii ed essa dunqua più faciulamenti evitevuli. Ùn hè micca dittu chì a dirizzioni di a tromba sii quidda di u ventu duminanti: s'è a so forma hè quidda di un cilindru virticali hè segnu chì u ventu trà u solu è a basa di u cumulunembu soffia in una dirizzioni ditarminata è forza; s'è inveci a tromba hà formi assà inclinati hè prubabili chì u ventu à u solu sii diffarenti di quiddu chì soffia à a basa di u nivulu chì inghjinireghja u finominu. Un metudu utuli par capiscia s'è a tromba s'avvicina à l'imbarcazioni hè quiddu di cuntrullà u baromitru, parchì u passaghju di u vortici hè carattarizatu da una forti è subitania caduta di a prissioni atmusferica in a misura di 1-3hPa à u sicondu[1].
  • s'eddi sò ussirvati in navigazioni (è spessu ci n'hè parechji), hè segnu chì l'instabilità è i cuntrasti termichi in i bassi strati sò assà forti è dunqua si poni aspittà raffichi di ventu.
  • in un ancuraghju o in un purtichju, u scalu di una tromba marina incù i so venti viulenti pudaria incausà danni serii à l'internu di l'approdu è à l'imbarcazioni. Ùn sò micca rari dinò i tistimunianzi di barchi di una certa grandezza sbattuti inghjò da u probbiu invasu duranti u periodu di i travagli à terra, o fatti sbulà par dicini di metri, gravamenti dannighjati o distrutti, à tempu à stabilimenti o arburi.

Antichi cridenzi[mudificà | edità a fonte]

À tempi antichi si pinsava ch'è i trombi marini fussini mostri marini. In 1687 u piratu-espluratori inglesu William Dampier ripurtò annantu à carta l'avvistamentu d'una tromba marina, scrivendu[2]: "Una tromba hè un picculu pezzu sfilacciatu di nivulu, chì pendi com'è un pinnonu da a so parti più nera. Di solitu pendi inclinendu si. Quandu a superficia di u mari cumencia à mova si, si vedi l'acqua, par circa centu passi di circumfarenza, sciumià è ghjirà in tondu prima pianu, eppo dopu più lestru, finu à quandu bula versu insù furmendu una culonna. Cusì cuntinueghja più o menu duranti una mez'ora, finu à quandu l'aspirazioni cessa. Tandu tutta l'acqua chì stava sottu a tromba cadi di novu in mari, pruvuchendu un gran' rimori è muvimentu disurdinatu di u mari". Si spirimintàni varii metudi par dissolva i trombi marini, da i cannunati à i gridi o ancu i pistati di peda annantu à u ponti di l'imbarcazioni.

Noti[mudificà | edità a fonte]

  1. Articulu [1] di Alessandra Pezzoli pubblicatu in un spiciali riguardanti i trombi marini nantu à u situ advmarea[2] Archiviu 2009-05-28 at the Wayback Machine
  2. Ripurtatu in un articulu d'Andrea Melo [3]

Bibliugrafia[mudificà | edità a fonte]

  • Gunther D.Roth, Vida à a meteurulugia, Milanu, Mondadori, 1978.

Liami esterni[mudificà | edità a fonte]

Da veda dinò[mudificà | edità a fonte]

Fonti[mudificà | edità a fonte]

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia in talianu.