Scogliu di Ghjibilterra

À prupositu di Wikipedia

U scogliu di Ghjibilterra hè un munulitu calcariu situatu in Ghjibilterra, annantu à a costa miridiunali di a penisula Iberica.[1] Aghjunghji un'altitudina di 426 metri. In Antichità, era cunsidaratu com'è una di i dui Culonni d'Erculu, l'altru essendu u djebel Musa, annantu à a costa africana. U Scogliu hè un pussessu di a Curona britannica. Fù cidutu da a Spagna à a Grandi Brittania da i trattati d'Utrecht, à a fini di a guerra di Succissioni di Spagna.

Giulugia[mudificà | edità a fonte]

Vista panuramica di u piccu di u Scogliu.

'Ssa furmazioni giulogica hè stata criata mentri u Ghjurassicu, circa 200 milioni d'anni fà, quandu a placca africana hè intruta in cullisioni incù a placca eurasiatica. L'uceanu Atlanticu hà attravirsatu u strittonu di Ghjibilterra, ciò chì hà avutu par cunsiquenza di crià u mari Terraniu. U Scogliu faci parti di i curdiglieri Betichi, una catena di muntagni chì dumineghjani u sudestu di a penisula iberica.

À u nordu, u Scogliu s'inclina verticalamenti da u liveddu di u mari sin'à un'altitudina di 411,5 metri à a Rock Gun Battery. U puntu u più altu di u Scogliu aghjunghji 426 metri sopra à u strittonu. I guasgi scuglieri longu à u latu uriintali di u Scogliu cascani versu una vigata di pindenzi di rena chì datani di un'ebbica induva u liveddu di u mari era più bassu cà oghji è una piana di rena prulungava a so basa. U so latu uccidentali hè mori menu ripidu.

A calcita, u minerali chì pruduci i calcarii, si dissolvi pianu pianu in acqua. Incù u passaghju di u tempu, 'ssu prucidimentu pò furmà i caverni. Cumpostu di calcarii, u Scogliu di Ghjibilterra conta più di 100 caverni.

Furtificazioni[mudificà | edità a fonte]

U scogliu, vistu da a Linea

U casteddu moru hè una reliquia di l'accupazioni mora di Ghjibilterra, chì hà duratu 750 anni. Hè statu custruitu in l'annu 711, quandu Tariq ibn-Ziyad, u capu berbaru, hè sbarcatu par a prima volta annantu à u Scogliu chì purtaria u so nomu. U bastimentu principali chì ferma hè a Torra di l'Umaghju, un bastimentu massicciu di mattona è di murtaiu assà duru, chì a so parti supiriori hà cuntinutu l'appartamenti è un bagnu moru.

Un aspettu particulari di u Scogliu hè u so sistemu di passaghji suttarranii, cunnisciutu sottu à u nomu di " Gallarii ". Ultimati in u 1797, 'ssi gallarii si cumponini di un sistemu di curridori, di tronci è di passaghji, di una lunghezza tutali di guasgi 300 metri. Offrini una seria di visti unichi annantu à a cala di Ghjibilterra, l'istmu, è a Spagna.

Turisimu[mudificà | edità a fonte]

I maccacchi berbari di Ghjibilterra

A forza parti di u Scogliu hè una riserva naturali pupulata da circa 250 maccacchi berbari - i soli scimii salvatichi in Auropa. 'Ssi maccacchi, è ancu una reta labirintica di tuneddi, attirani bon parechji turisti annantu à u Scogliu ogni annu.

'Ssi scimii sò prutetti da un dicretu di u guvarnadori di Ghjibilterra, da una parti par via di a so scarsità, è da l'altra parti à causa di una lighjenda chì afferma chì a prisenza di i Britannichi à Ghjibilterra hè liata à quidda di i scimii annantu à u Scogliu.

In a cultura[mudificà | edità a fonte]

U prulogu di u filmu Tumbà ùn hè micca ghjucà a seria James Bond (incù Timothy Dalton in u rollu eponimu) si svoglii annantu à u Scogliu di Ghjibilterra.

Noti[mudificà | edità a fonte]

  1. 'Ss'articulu pruveni in parti da l'articulu currispundenti di a wikipedia in francesu.

Da veda dinò[mudificà | edità a fonte]