Lavu Baikal

À prupositu di Wikipedia

U lavu Baikal (in russiu о́зеро Байка́л, ozero Bajkal, ['ozʲɪrə bʌj'kɑl], Template:Link audio in mongulu è in buriatu Dalai-Nor, Mari sacru) hè un lavu di a Siberia miridiunali, divisu frà i tarritorii di l'oblast' di Irkutsk è di a ripubblica di Buriazia. Hè statu missu sottu a tutela di l'UNESCO com'è patrimoniu di l'umanità in u 1996. Faci parti di a lista di i Setti maravigli di a Russia.

Giugrafia[mudificà | edità a fonte]

U lavu è i monti chì u circondani

U lavu Baikal si stendi annantu à una superficia di 31 722 k, chì ni faci unu di i piu lava maiori in u mondu par via di a superficia. S'allonga par 636 km da u nordu à u sudu (hè u sicondu di u mondu par lunghezza dopu u lavu Tanganica), incù una larghezza media di 48 km (massima 79,4 km). A prufundezza media di u lavu hè di 744 m, incù un massimu di 1 642 m in a parti cintrali. Sti valori ni facini à i ghjorna d'oghji u lavu d'acqua dolci più prufondu di u mondu è quiddu incù u vulumu più maiori (23 615 k). Cunteni un vulumu d'acqua à pocu pressu equivalenti à quiddu di i cinqui grandi lava americani missi tutti insemu. Si stima ch'eddu cunteni circa u 20% di i riservi d'acqua dolci di u pianeta (esclusi i ghjacciai è i calotti pularii).

U lavu Baikal si stendi in una zona giulugicamenti molta turmintata. Accupa una zona di sprufundamentu (fossa tittonica) assà prufonda (a criptudiprissioni ghjunghji à guasi 1 200 m sottu u liveddu di u mari, datu ch'è u liveddu di l'acqua di u lavu hè à circa 450 m s.l.m.), ed hè circundatu da picculi cateni muntosi chì si stendini intornu à i so costi: monti di u Baikal, monti di u Barguzin, monti Primorskij, monti Chamar-Daban, monti Ulan-Burgasy è, à l'estremità sittintriunali, l'Altupianu Stanovoj.

Idrugrafia[mudificà | edità a fonte]

A bocca à delta di u fiumu Selenga.

U lavu Baikal ricevi l'acqui di 336 immissarii, i più maiori essendu u Selenga (chì nasci in Mongulia), u Barguzin, a Verchnjaja Angara (Angara Supiriori), a Turka è a Snežnaja'. Pussedi inveci un solu emissariu, l'Angara, par via di u quali u lavu aliminteghja l'Enisej. U bacinu embrifaru di u lavu Baikal si stendi annantu à una superficia di circa 557 000 k.

Clima[mudificà | edità a fonte]

U lavu Baikal si trova in una rigioni incù un clima moltu duru, incù furtissimi scarti termichi frà i staghjoni estremi. U lavu, incù a so enorma massa d'acqua, aserciteghja una forti azzioni di mitigazioni di i tampiraturi, incù u risultatu d'avè inguerni menu freti è istatini più freschi è umiti ch'è i zoni circustanti. D'inguernu u lavu subisci un impurtantu cunghjilamentu di l'acqui supirficiali. Sti ghjacci, par via di l'inerzia termica data da a grandi massa di l'acqua, tendini à furmà si piuttostu tardi (di dicembri) è si sdrughjini cumplittamenti solu versu maghju.

U lavu hè à spessu battutu da un forti ventu chì hè chjamatu "sarma" da i pupulazioni lucali, chì pò tuccà i 150 km/h.

Storia[mudificà | edità a fonte]

Annantu à i spondi di u lavu si sò insidiati parechji cumunità di cridenzi diffarenti. I riligioni principali sò trè: u "sciamanesimu tibetanu", u "buddisimu" è a cristianesimu ortudossu chì fù impurtata da i russii dopu ch'è Kurbat Ivanov avissi scupartu l'acqui di u lavu in u 1643.

U tarritoriu di a Buriazia, chì hè bagnata da u Bajkal par u 60% di a linia custiera è a so ghjenti, i Buriati, funi annessi à u Statu russiu da i trattati di u 1689 è di u 1728, quandu i terri intornu à u lavu Bajkal funi siparati da a Mongulia. Da a mità di u seculu XVII à l'iniziu di u seculu XX, u numaru di Buriati crisciti da 27 700 à 300 000.

Dopu à l'annissioni di a Buriazia à a Russia a cultura buriata subì l'influenzi di u buddisimu tibetanu è di a Ghjesgia Cristiana Ortudossa. I Buriati funi par u più sottuposti à un prucessu d'intigrazioni à usi è custumi tipicamenti russii chì i purtò à abbandunà à pocu à pocu u numadisimu assuciatu à l'agricultura itineranti, mentri i Buriati di u livanti (Transbajkal) subitini l'influenza mongula (ancu oghji parechji gruppi vivini in yurta è sò par a maiò parti buddhisti). In u Setticentu fù custruitu u prima munasteru buddistu buriatu.

Da veda dinò[mudificà | edità a fonte]

Noti[mudificà | edità a fonte]


Bibliugrafia[mudificà | edità a fonte]

Fonti[mudificà | edità a fonte]

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia taliana.