L'Estrazioni di a petra di tuntia

À prupositu di Wikipedia
L'Estrazioni di a petra di tuntia

L'Estrazioni di a petra di tuntia (o Estrazzione di a petra di tuntia), hè un dipintu di u pittori ulandesu Ghjirolmu Bosch.[1] Oliu annantu à panneddu di 48 x 35 cm, hè statu rializatu versu 1494 o ancu più tardi. U dipintu hè attualmenti espostu à u museiu di u Prado in Madridi.

U dipintu illustra un'estrazioni di a petra di tuntia, di a testa di un pazienti, rializata par mezu di una trapanazioni da un omu purtendu un imbutu ribuccatu annantu à a so testa. In 'ssu dipintu, Bosch hà rimpiazzatu a " petra " chì hè tradiziunalamenti l'ughjettu di l'estrazioni da un bulbu di fiori. Un'antru fiori hè postu annantu à a tola. Par via di 'ssu dipintu, Ghjirolmu Bosch beffa l'ignuranza è l'ingannu fattu à u malatu. Uppunendu u bè è u mali, u nucenti di pettu à l'omu disunestu, a scena di genaru piglia cusì una cunnutazioni murali.

Cuntestu[mudificà | edità a fonte]

Storia di l'opara[mudificà | edità a fonte]

A data asatta di a rialisazioni di 'ssu dipintu hè scunnisciuta. U ducumentu chì l'accumpagna in u museiu di u Prado indicheghja ch'eddu saria statu pintu trà 1475 è 1480. S'è 'ssa data hè virificata s'agisciaria tandu di un'opara di ghjuvantù di Ghjirolmu Bosch, chì a so nascita hè situata versu 1450. L'analisi dendrucronulogichi ricenti ani eppuri stimati ch'eddu ùn era micca pussutu essa statu pintu nanzi à 1494.

In u 1526, u dipintu si trova in l'invintariu di a cullizzioni di Filippu di Burgogna (1464-1524), vescu d'Utrecht, mortu dui anni innanzi. U dipintu hè minziunatu in 1745 in a casa di campagna di u duca d'Arco, prima di ghjentra in a cullizzioni reali spagnola sottu à Filippu II.

U tema di a tuntia apparisci in a litteratura di l'ebbica, com'è ind'è u strasburghesu Bastianu Brant (1457-1521) chìpublicheghja in 1494 à Bale, un puema satiricu intitulatu A Navata di i pazzi. Ghjirolmu Bosch sarà assà intarissatu da a littura di u Lodu di a Tuntia di Erasmu scrittu in latinu in u 1509, di rara viulenza contru à i praputenti di i so tempi.

L'attribuzioni di 'ssa opara à Bosch hà inghjinaratu un dibattitu. Fundatu in u 2010, u Bosch Research and Cunsirvazioni Project (BRCP), un gruppu internaziunali di spicialisti, cunsidareghja cusì ch' è L'estrazioni di a petra di tuntia ùn hè micca di a mani di u maestru. In riazzioni à 'ssa disattribuzioni, u Prado hà dicisu di ùn pristà più nè 'ssu dipintu nè a so Tantazioni di Sant'Antonu (un'antra opara cunsidarata com'è non-autografa da u BRCP) à l'espusizioni urganizata à Bois-le-Duc in 2016[2].

L'estrazioni di a petra di tuntia[mudificà | edità a fonte]

L'estrazioni di a petra di tuntia ùn hè micca un attu specificu di a Fiandra. Hè cunnisciuta dapoi a fini di l'Antichità, grazia à a spirienza di u medicu grecu Claudiu Galien (129-199) chì dicia chì l'apartura di a chjeccula ùn divia micca ubligatoriamenti avè a morti par cunsiquenza. L'idea si diffusi affirmendu ch'è " a gattiva petra di l'altu mali " pudia essa estratta clinicamenti. Da u 900, u medicu persicu Rhazès dinonciò 'ssa manera di agiscia : " Certi curadori pratendini di variscia l'altu mali è facini un'apartura à forma di croci annantu à a parti daretu di a chjeccula è facini creda à l'estrazioni di calcosa, ch'eddi teniani in a so mani innanzi...! " Sin'à u mezu di u seculu XVIII, di i " zuccadori di petra ", fendu parti di i barbieri è chì si faciani passà par prufissiunali spirimintati, cuntinueghjani à asercità. Parcurriani i paesi è par mezu di ciarlatanisimu, magia nera è forti sughjirimenti vincini mori dinari ind'è i superstiziosi, ma dinò grazia à a paura di i malati.

Discrizzioni è analisa di l'opara[mudificà | edità a fonte]

" Meester snijt die keye ras. Mijne name is lubbert das ". Eccu u testu fiammingu scrittu in carattari gotichi sopra è sottu à u tondo chì ripprisenta un sughjettu pupulari. 'Ssu disticu hè accuratamenti scrittu in lettari gotichi. U so sensu, eppuri, ùn hè micca evidenti. A parsona u pudaria traducia littiralamenti incù "Maestru, taglia prestu 'ssa petra, u me nomu hè Lubbert Das". A siconda linia ùn poni micca prublema di compréhension, ma a prima pudaria essa un'allusioni à un dettu fiammingu (" Hij heeft een kei in zijn hoofd. "[3] Littiralamenti " Hà una petra in a testa "). A petra in a testa hà quì u sensu di u ragnu in u sulaghju par disignà a tuntia. Mentri chì " lemand van di kei snijden " voli dì " prisirvà à calchissia in u futuru di tuntii novi ". Forsi Bosch hà vulsutu illustrà l'unu o l'altru dettu littaralamenti ? Difatti, si pò trattà di a pazzia. Ma qualessu ghjè u più pazzu ? U pazienti cridanciu, u parsunaghju incù u so umbutu, a donna incù u libru in capu, u frati ?

A Cura di a tuntia (dittagliu)

Si vedi ch'è u burghesu curpacciutu s'hè lasciatu cunvincia da a sora è u frati di fà cunfidenza à u zuccadori. U " pazienti " hè liatu à u futogliu annantu à qualessu eddu posa. Hà ciacciatu i so vistiti di sopra ma hà tinutu vicinu ad eddu a so borsa - o " tazzina " - è a so daga. 'Ssa borsa hè di tipu anzianu ma faci pinsà à un omu chì i so mezi finanziarii bastani par azzizzà l'invidia di i ciarlattani.

A ripprisintazioni di u frati com'è alcolicu è di a sora com'è ignuranti rinvia à l'anticlericalisimu di Bosch, influinzatu da i currenti riligiosi prerifurmisti chì si sviluppani à l'ebbica in Flandra, com'è a devotio moderna, chì difendiani a cumunioni diretta incù Diu senza l'intarventu di a Ghjesgia, in risposta à a cundutta amurali di certi ecclesiastichi. U tema di a cumplicità trà a Ghjesgia è i cirlattani chì arrubani u populu apparisci dinò in U Scamuttadori, in u quali un frati duminicanu arruba a borsa di un spittatori, in u mentri chì a so attinzioni hè attratta da un scamuttadori.

A scena si svogli fora annantu à un picculu prumuntoriu situatu davanti un paisaghju di pianura. I paesi incù a so ghjesgia si staccani annantu à i cuddini azurati. 'Ssa manera di ripprisintà u paisaghju incù un orizonti altu pudaria essa impristata à i sceni di fieri chì i so dicori duviani lugicamenti prisintà un orizonti altu cusì. Uni pochi di tratti lighjeri mettini quì o quà un accentu più luminosu annantu à l'ali di un mulinu, un patibulu, uni pochi di fusti d' arburi, animali... U chirurgu è i dui cumparsi ani u visu smilzu, pocu culuratu, u nasu fini è i labbri strinti. U pazienti inveci hè tondu, i so tratti sò rozi, u nasu hè tondu è cortu, stà à bocca aparta, fighjulendu u spittatori.

Noti[mudificà | edità a fonte]

  1. 'Ss'articulu pruveni in parti da l'articulu currispundenti di a wikipedia in francesu.
  2. Bénédicte Bonnet Saint-Georges, " Ghjirolmu Bosch : attribuzioni è disattributioni ", A Tribuna di l'arti, 17 di frivaghju 2016.
  3. Citatu da Rugeru H. Marijnissen.

Articuli cunnessi[mudificà | edità a fonte]