Ibn Khaldun

À prupositu di Wikipedia
Ibn Khaldun - Bustu in bronzu di grandezza natura d'Ibn Khaldun fendu parti di a cullizzioni di u Museiu naziunali arabuamericanu (numaru di catalogu 2010. 02). Cumandata da u Tunisian Community Center è criata da Patrick Morelli d'Albany, NY in u 2009. S'hè ispiratu da a statua d'Ibn Khaldun eretta annantu à u viali Habib Bourguiba (custruita in u 1932) in Tunisi.

'Ibn Khaldun (/ˈɪbən kælˈduːn/ ; arabu : أبو زيد عبد الرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمي, Abū Zayd 'Abd ar-Raḥmān ibn Muḥammad ibn Khaldūn al-Ḥaḍramī ; 27 di maghju 1332 - 17 di marzu 1406) era un suciolugu, filosofu è storicu arabu chì hè statu discrittu com'è u fundatori pricursori di i prutodisciplini chì divintarani a sturiugrafia, a suciulugia, l'ecunumia è a dimugrafia.[1] Niccolò Machjaveddu di a Rinascita, Georg Wilhelm Friedrich Hegel è l'eruditi auropei di u XIX seculu ani largamenti ricunnisciutu l'impurtanza di i so opari è ani cunsidaratu Ibn Khaldun com'è unu di i più grandi filosufi di u Medievu.

U so libru u più cunnisciutu, u Muqaddimah o Prulegumeni ("Intruduzioni"), ch'eddu hà scrittu in sei mesa comu eddu l'afferma in a so autubiugrafia, hà influinzatu i storichi ottumani di u XVIIu è di u XIXu seculu, tali Kâtip Çelebi, Mustafa Naima è Ahmed Cevdet Pasha, chì ani apradatu i so tiurii pà analizà a crescita è u diclinu di l'Imperu ottumanu.

Famiglia[mudificà | edità a fonte]

A vita d'Ibn Khaldun hè bedda ducumintata, apposta chì eddu hà scrittu un'autubiugrafia (التعريف بابن خلدون و ورحلته غربا وشرقا, at-Taʻrīf bi-ibn Khaldūn wa-Riḥlatih Gharban wa-Sharqan). ("Prisintà Ibn Khaldun è u so viaghju in Uccidenti è in Urienti") in u quali numarosi ducumenti cuncirnendu a so vita sò citati in u modu u più pricisu.

Abdurahman bin Muhammad bin Muhammad bin Al-Hasan bin Jabir bin Muhammad bin Ibrahim bin Abdurahman bin Ibn Khaldun al-Hadrami, generalamenti cunnisciutu sottu u nomu di "Ibn Khaldūn" siont'è un luntanu antinatu, hè natu in Tunisi in u 1332 AD (732 AH) in una famiglia andalusa di classa supiriori d'ascindenza araba. L'antinatu di a famiglia era un Hadhrami chì spartia i liami di parintedda incù Waíl ibn Hujr, un cumpagnu di u prufeta islamicu Muhammad. A so famiglia, chì hà accupatu numarosi alti funzioni in Al-Andalus, hà emigratu in Tunisia dopu à a caduta di Siviglia à u mumentu di a Reconquista in u 1248. Sottu à a dinastia tunisina di i Hafsides, certi membri di a so famiglia ani accupatu i funzioni pulitichi, ma u so babbu è u so missiavu si sò ritirati di a vita pulitica è ani righjuntu un ordini misticu. U so frateddu, Yahya Khaldoun, era ancu eddu un storicu chì hà scrittu un libru annantu à a dinastia Abdalwadid ed hà statu assassinatu da un rivali par essa statu u sturiugrafu ufficiali di a corti.

In a so autubiugrafia, Khaldun faci ricuddà a so discindenza à l'ebbica di Maumettu à traversu una tribù araba di u Yemen, più pricisamenti l'Hadhramaut, chì hè ghjunta in a penisula iberica à l'8u seculu, à u principiu di a cunquista islamica : "È a noscia ascindenza hè isciuta da l'Hadhramaut, da l'Arabi di u Yemen, par via di Wa'il ibn Hujr ancu cunnisciutu sottu u nomu di Hujr ibn 'Adi, di u megliu di l'Arabi, cunnisciutu è rispittatu." (p. 2429, edizioni d'Al-Waraq).

Eppuri, u biugrafu mudernu Mohammad Enan hà sottuliniatu l'urighjini pochi chjari d'Ibn Khaldun basendu si annantu à u fattu ch'è i critichi d'Ibn Khaldun riguardu à l'Arabi pudariani essa una raghjoni valevuli pà metta in dubbitu a so urighjina araba. Di un antra lati, l'insistenza è l'attaccamentu d'Ibn Khaldun à a so rivindicazioni d'ascindenza araba in un tempu di duminazioni di i dinastii berbari hè ancu una raghjoni valevuli pà creda à a so rivindicazioni.

Educazioni[mudificà | edità a fonte]

U rangu altu di a so famiglia hà parmissu à Ibn Khaldun di studià incù i prufissori eminenti di u Magrebu. Hà ricivutu un'educazioni islamica classica, studiendu u Curanu, ch'eddu sapia à menti, a linguistica araba, basa di a cumprinsioni di u Coranu, i hadith, a charia (leghji) è u fiqh (ghjurisprudenza). U matematicu è filosofu Al-Abili di Tlemcen l'hà iniziatu à i matematichi, à a logica è à a filusufia, ed hà studiatu in particulari l'opari d'Avverroè, d'Avicenna, di Razi è di Tusi. À l'ità di 17 anni, Ibn Khaldūn persi i so dui parenti par via di a pesta nera, un'epidemia intercuntinintalei di pesta chì minò à Tunisi in u 1348-349.

Sicondu a tradizioni famigliali, s'inforza di fà una carriera pulitica. Faccia à una situazioni pulitica tumultuosa in Africa subrana, quissa nicissitava un altu gradu d'abilità pà sviluppà è abbandunà l'allianzi incù prudenza cù u fini di evità di cascà incù i rigimi effimari di l'ebbica. L'autubiugrafia d'Ibn Khaldūn hè u racontu di un'avvintura, in a quali eddu passa un certu tempu in prighjò, aghjugni i più funzioni alti eppo casca in esiliu.

Carriera pulitica[mudificà | edità a fonte]

A casa nativa d'Ibn Khaldun in Tunisi

À l'ità di 20 anni, principia a so carriera pulitica à a canciddaria di u suvranu tunisinu Ibn Tafrakin incù u postu di Kātib al- Alāmah (purtadori di sugeddu), chì cunsistia à ridighja in fina calligrafia i noti intruduttivi tipichi di i ducumenti ufficiali. In u 1352, Abū Ziad, u sultanu di Custantina, marchjò annantu à Tunisi è a scunfighjì. Ibn Khaldūn, in ogni manera scuntenti di a so pusizioni rispittata ma puliticamenti senza valori, suvitò u so maestru Abili à Fes. Quà, u sultanu merinidi, Abū Inan Fares Ia, u numineghja ridattori di i pruclamazioni reali, ma Ibn Khaldūn cumplotta sempri contru à u so patronu, ciò chì, in u 1357, vali à u ghjuvanottu di 25 anni una pena di 22 mesa di prighjò. À a morti d'Abū Inan in u 1358, u viziri al-Hasān ibn-Umar li accorda a libartà è u riintegra in u so rangu è i so funzioni. Ibn Khaldūn cumplotta tandu contru à u succissori d'Abū Inan, Abū Salem Ibrahim III, incù u ziu esiliatu d'Abū Salem. Quandu Abū Salem ghjungni à u puteri, dà à Ibn Khaldūn un postu ministiriali, u prima postu currispundenti à l'ambizioni d'Ibn Khaldūn.

U trattamentu chì Ibn Khaldun ricivì dopu à a caduta d'Abū Salem par mezu di Ibn-Amar ?Abdullah, un amicu d'Ibn Khaldūn, ùn fù micca à u so gustu, chì ùn ricivì nisciuna pusizioni ufficiali significativa. À listessu tempu, Amar riisciti à impidiscia Ibn Khaldūn, chì ni cunnuscìa bè i cumpitenzi pulitichi, di allià si incù l'Abd al-Wadids à Tlemcen. Ibn Khaldūn, par via di cunsiquenza, dicisi di stallà si à Granata. Pudia essa sicuru di riceva ci una accuglienza pusitiva apposta chì à Fes, avia aiutatu u sultanu di Granata, u Nasridi Muhammad V, à ritruvà u puteri dopu à u so esiliu timpuraniu. In u 1364, Muhammad li cunfidò una missioni diplumatica vicinu à u rè di Castiglia, Pedro u Crudeli, par intarinà un trattatu di paci. Ibn Khaldūn compii a missioni incù successu è diclineghja in modu pulitu l'offrita di Pedro di firmà à a so corti è di veda si ristituiscia i pussidimenti spagnoli di a so famiglia.

A muschea in a quali Ibn Khaldun hà studiatu

À Granata, Ibn Khaldūn intrì prestu in cuncurrenza incù u viziri di Maumettu, Ibn al-Khatib, chì vidia a rilazioni stretta trà Maumettu è Ibn Khaldūn incù una misfidanza criscenti. Ibn Khaldūn poruvava à furmà u ghjovanu Muhammad siont'è u so ideali di suvranu savviu, un'impresa chì Ibn al-Khatib ghjudicava pazza è priculosa pà a paci in u paesi. A storia deti raghjoni à al-Khatib, è à a so instigazioni, Ibn Khaldūn fù finalmenti rinviatu in Africa subrana. Al-Khatib eddu stessu fù più tardi accusatu da Maumettu di avè l'upinioni filusofichi pochi ortudossi è assassinatu malgradu un tentativu d'Ibn Khaldūn di intarceda à favori di u so anzianu rivali.

In a so autubiugrafia, Ibn Khaldūn parla pocu di u so cunflittu incù Ibn al-Khatib è di i raghjoni di a so partenza. L'urientalistu Muhsin Mahdi intarpriteghja quissa com'è muscendu ch'è Ibn Khaldūn s'hè resu contu dopu ch'eddu avia mali ghjudicatu in tuttu Muhammad V.

Di ritornu in Ifriqiya, u sultanu hafside di Candela, Abū ʻAbdallāh, chì era statu u so cumpagnu in prighjò, u ricivì incù mori entusiasmu è feci d'Ibn Khaldūn a so prima ministru. Ibn Khaldūn effittuò una missioni stumacuta di racolta d'impositi vicinu à i tribù berbari lucali. Dopu à a morti d'Abū ʻAbdallāh in u 1366, Ibn Khaldūn cambiò di novu di campu è s'alliò incù u sultanu di Tlemcen, Abū l-Abbas. Uni pochi di anni dopu, hè fattu prighjuneri da Abou Faris Abdul Aziz, chì hà vintu u sultanu di Tlemcen è s'hè impatrunitu di u tronu. Entri tandu in un stabilimentu munasticu è s'accupa di tacchi sculastichi insin'à 1370. Quidd'annu, fù inviatu à Tlemcen da u nuveddu sultanu. Dopu à a morti di ʻAbdu l-Azīz, risidì à Fès, benifiziendu di a patrunizia è di a cunfidenza di u righjenti.

I cumpitenzi pulitichi d'Ibn Khaldūn è, soprattuttu, i so boni rilazioni incù i tribù berbari salvatichi erani assà ricircati da i suvrani nordafricani, ma avia cuminciatu à essa stancu di a pulitica è di i cambiamenti custanti d'alligenza. In u 1375, fù mandatu da Abū Hammu, ʻAbdu l Wadid Sultanu di Tlemcen, in missioni vicinu à i tribù arabi Dawadida di Biskra. Dopu à u so ritornu in Uccidenti, Ibn Khaldūn si rifughjò vicinu à una di i tribù berbari di u punenti di l'Algiria, in a cità di Qalat Ibn Salama. Ci campeti mentri più trè anni sottu à a so prutizzioni, prufittendu di a so riclusioni par ridighja i Muqaddimah "Prulegumeni", l'intruduzioni à u so prugettu di storia di u mondu. Eppuri, à Ibn Salama, ùn dispunia micca di i testi nicissarii à u cumpiimentu di l'opara. Cusì, in u 1378, vultò in a so cità nativa, Tunisi, chì era frà tantu stata cunquistata da Abū l-Abbas, chì ripigliò Ibn Khaldūn à u so sirviziu. Quà, si cunsacrò guasgi esclusivamenti à i so studii è ultimò a so storia di u mondu. I so rilazioni incù Abū l-Abbas firmàni tesi, chì quist'ultimu missi in dubbitu a so lialtà. U cuntrastu fù trimenti dopu chì Ibn Khaldūn li ebbi prisintatu una copia di a storia ultimata chì umittia u solitu panegiricu di u suvranu. Sottu à pritestu di parta par u Hajj à a Mecca, cosa pà a quali un suvranu musulmanu ùn pudia micca simpliciamenti ricusà a parmissioni, Ibn Khaldūn poti chittà Tunisi è imbarcà si pà Alissandria.

Vita ultiriori[mudificà | edità a fonte]

Statua è piazza d'Ibn Khaldoun, Mohandessin, U Cairu Ibn Khaldoun hà dittu di l'Egittu : 'Quiddu chì ùn l'hà micca vista ùn cunnosci micca a putenza di l'Islamu'. Mentri chì d'altri righjoni islamichi diviani fà fronti à i guerri di fruntieri è à i cunflitti interni, l'Egittu di i Mameluk gudia a prusperità è un'alta cultura. In u 1384, u sultanu egizzianu, al-Malik udh-Dhahir Barquq, faci di Khaldun u prufissori di a madrasa Qamhiyyah è u grandi qadi di a scola malekita di fiqh (una di i quattru scoli, a scola malekita era soprattuttu sparta in Africa uccidentali). I so sforzi di riforma si pichjani eppuri à una risistenza è, in u spaziu di un annu, devi dimissiunà di a so posta di ghjudici. Sempri in u 1384, una navi traspurtendu a donna è i ziteddi di Khaldoun affonda à a larga di Alissandria.

Dopu à u so ritornu da un piligrinaghju à a Mecca di maghju 1388, Ibn Khaldūn si cuncintrò annantu à l'insignamentu in diversi madrasas di u Cairu. à a corti mameluka, cascò in disgrazia chì à u mumentu di i rivolti contru à Barquq, avia, apparintamenti sottu à a custrizzioni, incù altri ghjuristi di u Cairu, emissu una fatwa contru à Barquq. Più tardi, i rilazioni incù Barquq si nurmalizàni è fù di novu numinatu qadi malekitu. In tuttu, fù chjamatu sei volti à 'ssa alta funzioni, ch'eddu ùn accupò mai à longu, pà diversi raghjoni.

In u 1401, sottu à u succissori di Barquq, u so figliolu Faraj, Ibn Khaldūn participò à una campagna militaresca contru à u cunquistadori mongulu, Timur, chì avia assidiatu Damascu in u 1400. Ibn Khaldūn missi in dubbitu a viabilità di l'impresa è vulia veramenti firmà in Egittu. I so dubbiti funi ghjustificati, chì u ghjovanu è senza sperienza Faraj, inchetu di una rivolta in Egittu, lasciò a so armata sola in Siria è si spicciò di vultà inded eddu. Ibn Khaldūn firmò in a cità assidiata mentri setti sittimani, fendu si falà sopra u muru di a cità da i cordi par niguzià incù Timur, in una seria storica di scontri chì eddu rapurtò à lampera in a so autubiugrafia. Timur l'intarrugò in modu pricisu annantu à i cundizioni in i terri di u Magrebu. À a so dumanda, Ibn Khaldūn ridighjì ancu un longu rapportu à 'ssu sughjettu. Comu eddu ricunniscìa l'intenti di Timur, ùn esitò micca, à u so ritornu in Egittu, à cumpona un rapportu tantu stesu annantu à a storia di i Tatar, è ancu un studiu di carattaru di Timur, inviendu li à i suvrani merinidi di Fes (Magrebu).

Ibn Khaldūn passò i cinqui anni dopu à u Cairu à cumplittà a so autubiugrafia è a so storia di u mondu è à agiscia in quant'è prufissori è ghjudici. Mentri 'ssu tempu, avaria righjuntu un partitu clandistinu, Rijal Hawa Rijal, chì u so ideali rifurmadori attiravani l'attinzioni di l'auturità pulitichi lucali. Ibn Khaldoun, annosu, fù piazzatu in statu d'arrestu. Morsi u 17 di marzu 1406, un mesi dopu a so sesta selizzioni pà u postu di qadi (ghjudici) malekitu.

Opari[mudificà | edità a fonte]

Kitāb al-ʻIbar[mudificà | edità a fonte]

Kitāb al-ʻIbar, (titulu cumplettu : Kitāb al-ʻIbar wa-Dīwān al-Mubtadaʼ wa-l-Khabar fī Taʼrīkh al-ʻArab wa-l-Barbar wa-Man ʻĀṣarahum min Dhawī ash-Shaʼn al-Akbār "Libru di i lizzioni, rilivatu di i principii è di l'avvinimenti di a storia di l'Arabi è di i Berbari è di i so putenti cuntimpuranei) ; principiatu com'è una storia di i Berbari è stesu à una storia univirsali in setti libri.

  • Libru 1 ; Al-Muqaddimah (L'intruduzioni), una storia univirsali sociuecunomica è giugrafica di l'imperi, è u più cunnisciutu di i so opari.
  • Libri 2 -5 ; Storia di u mondu insin'à l'ebbica di l'autori.
  • Libri 6 -7 ; Sturiugrafia di i Berbari è di u Magrebu. Khaldoun si scarta da u stilu classicu di i storichi arabi, sintetizendu i surghjenti multiplici, calchì volta cuntradittorii, senza citazioni. Ripraduci l'arrori pruvinendu prubabilamenti di a so surghjenti di Fes di u XIVu seculu, l'opara Rawḍ al-Qirṭās d'Ibn Abi Zar, eppuri Al-'Ibar ferma una fonti di prima trinca di a storia berbara.

Cuncirnendu a disciplina di a suciulugia, hà discrittu a dicutumia di a vita sedintaria riguardu à a vita nomadi è ancu a perdita inevitevuli di puteri chì si pruduci quandu i guerrieri cunquisteghjani una cità. Siont'è l'eruditu arabu Sati al-Husri, a Muqaddimah pò essa letta com'è un'opara suciulogica. L'opara s'articuleghja di tondu à u cuncettu cintrali d'Ibn Khaldoun, u 'aṣabiyyah, chì hè statu traduttu par cuesioni suciali, sulidarità di gruppu o tribalismu. 'Ssa cuesioni suciali nasci in modu spuntaneu in i tribù è altri picculi gruppi di parintedda. Pò essa intinsificata è allargata da un'ideulugia riligiosa. L'analisa d'Ibn Khaldoun porta annantu à a manera chì 'ssa cuesioni arreca i gruppi à u puteri ma cunteni in edda stessa i germi - psiculogichi, suciuologichi, ecunomichi, pulitichi - di a caduta di u gruppu, chì sarà rimpiazzatu da un nuveddu gruppu, una dinastia o un imperu liatu da una cuesioni più forti (o alminu più ghjovana è più vigurosa). Certi di l'upinioni d'Ibn Khaldoun, in particulari quiddi cuncirnendu u populu Zanj d'Africa sottusaariana, sò stati qualificati di razzisti, bench'eddi ùn fussini micca rari à l'ebbica. Siont'è l'universitariu Abdelmajid Hannoum, a discrizzioni da Ibn Khaldun di i distinzioni trà Berbari è Arabi hè stata mali intarpritata da u traduttori William McGuckin di Slane, chì hà insiritu à tortu un'ideulugia razziali chì metti l'Arabi è i Berbari à parti è in oppusizioni in a so traduzzioni di una parti d'Ibar tradutta sottu à u titulu Storia di i Berbari.

Bustu d'Ibn Khaldun à l'intrata di a Kasbah di Bejaia, Algiria

L'ussirvazioni a più à spessu citata tirata da l'opara d'Ibn Khaldūn hè podarsi a nuzioni siont'è a quali quandu una sucità diventa una grandi civilisazioni, u so culminu hè suvitatu da un periudu di dicadenza. Quissa significheghja chì u prossimu gruppu cuesivu chì cunquisteghja a civiltà diminuita hè, par cumparazioni, un gruppu di barbari. Eppuri, una volta chì i barbari ani cunsulidatu u so cuntrollu annantu à a sucità cunquistata, sò attratti da i so aspetti i più raffinati, tali l'alfabetisazioni è l'arti, è assimileghjani o s'appruprieghjani 'ssi pratichi culturali. Eppo, fatta fini, l'anziani barbari sarani cunquistati da un nuveddu gruppu di barbari, chì ripitarani u prucidimentu.

Ibrahim Oweiss, prufissori à l'università di Georgetown, ecunumistu è storicu, nota chì Schumpeter è David Hume ani tremindù prupostu una tiuria di u valori di u travagliu, bench'è Khaldun ùn ci aghji fattu rifirimentu nè com'è tiuria di u valori di u travagliu nè com'è tiuria.

Ibn Khaldun esponi ancu i primi tiurii annantu à a divisioni di u travagliu, i tassi, a scarsità è a crescita ecunomica. Khaldun hè ancu statu unu di i primi à studià l'urighjina è i causi di a puvartà. Hà sustinutu chì a puvartà era u risultatu di a distruzzioni di a muralità è di i valori umani. S'hè ancu pesu annantu à i fattori chì cuntribuiscini à a ricchezza, tali u cunsumu, u guvernu è l'invistimentu - un pricursori di a noscia formula muderna di u PIB. Khaldun hà ancu sustinutu chì a puvartà ùn era micca nicissariamenti u risultatu di una gattiva presa di dicisioni finanziaria, ma di cunsiquenzi esterni, è chì u guvernu divia dunqua implicà si in a lotta contru à a puvartà.

Ibn Khaldun pinsava ancu chì a muneta di un sistemu munitariu islamicu divia avè un valori intrinsecu è dunqua essa fatta d'oru è d'arghjentu (com'è u diram). Insistia annantu à u fattu chì u pesu è a purezza di 'ssi pezzi diviani essa strittamenti rispittati : u pesu di un dinaru divia essa uguali à un mitqali (u pesu di 72 graneddi d'orzu, veni à dì circa 4,25 grammi) è u pesu di 7 dinari divia essa uguali à u pesu di 10 dirham (7 10 di un mithqal o 2,96 grammi).

U pinsamentu suciali[mudificà | edità a fonte]

Statua è piazza Ibn Khaldun, Mohandessin, U Cairu

L'epistemolugia d'Ibn Khaldoun hà pruvatu à ricuncilià u misticisimu incù a tiulugia dividendu a scenza in dui catigurii diffarenti, a scenza riligiosa chì cuncerna i scenzi di u Curanu è a scenza innò-riligiosa. Hà dopu classificatu i scenzi non sori in scenzi intillettuali tali a logica, l'aritmetica, a giumitria, l'astrunumia, è cetara. è in scenzi ausiliarii tali a lingua, a litteratura, a puisia, è cetara. Hà ancu sughjiritu chì altri divisioni pudariani appariscia à l'avvena sicondu i diffarenti sucità. Hà pruvatu à adattà si à u cumpurtamentu culturali di tutti i sucità pussibuli è à a so influenza in l'educazioni, l'ecunumia è a pulitica. Parò, ùn pinsava micca chì i leghji erani scelti da un solu capifila o un picculu gruppu d'individui ma piuttostu da a maiuranza di l'individui di una sucità.

Pà Ibn Khaldoun, u Statu hè una nicessità di a sucità umana par limità l'inghjustizia in senu à a sucità, ma u mezu di u Statu hè a forza, dunqua hè eddu stessu un'inghjustizia. Tutti i sucità devini essa guvirnati da un Statu cù u fini di stabuliscia una sucità. Hà pruvatu à nurmalizà a storia di i sucità idantifichendu i finomini unniprisenti in tutti i sucità. Par eddu, a civilisazioni hè un finominu chì sarà prisenti tantu ch'è l'essari umani esistarani. Hà carattarizatu a suddisfazioni di i bisogni fundamintali com'è u principiu di a civiltà. À u principiu, la ghjenti circarani diffarenti mezi di aumintà a pruduttività di i bisogni di basa è l'espansioni si pruduciarà. Più tardi, a sucità principia à divintà più sedintaria è si cuncentra di più annantu à l'artisgianatu, l'arti è i carattaristichi più raffinati. À a fini di una sucità, quidda si n'addibulisci, parmittendu à un antru picculu gruppu d'individui di piglià u cuntrollu. U gruppu cunquistendu hè discrittu com'è un gruppu micca suddesfu in senu à a sucità edda stessa o com'è un gruppu di banditi di u disertu chì attaccani custantamenti d'altri sucità più debuli o addibuliti.

In u Muqaddimah, a so opara a più impurtanti, abborda un'intruduzioni da a filusufia à a storia di manera generali, basendu si annantu à i mudeddi ussirvevuli in un quatru tioricu d'avvinimenti storichi cunnisciuti da a so ebbica. Discrivi i principii, u sviluppu, i pindenzi culturali è a caduta di tutti i sucità, cunducendu à a spuntera di una nova sucità chì suvitarà dopu listessi pindenzi in un ciclu cuntinuu. Hà ancu ricumandatu i megliu approcci pulitichi pà sviluppà una sucità sicondu a so cunniscenza di a storia. Hà mori insistutu annantu à u fattu chì una bona sucità saria quidda in a quali una tradizioni d'educazioni hè prufundamenti ancurata in a so cultura Ibn Khaldun (1987) hà intraduttu a parola asabiia (sulidarità, sintimentu di gruppu o cuscenza di gruppu) par spiigà u tribalisimu. U cuncettu di asabiya hè statu traduttu par cuesioni suciali, sulidarità di gruppu o tribalisimu. 'Ssa cuesioni suciali nasci spuntaniamenti in i tribù è altri chjuchi gruppi di parintedda (Rashed 2017).

Ibn Khaldoun pinsava chì troppu burucrazia, com'è i tassi è i lighjislazioni, purtaria à u diclinu di una sucità, chì edda custringhjaria u sviluppu di un travagliu più spicializatu (aumentu di i sapienti è sviluppu di diffarenti sirvizii). Pinsava chì i burocrati ùn poni micca capiscia u mondu di u cummerciu è ùn pussedini micca listessa mutivazioni chì un omu d'affari.

In a so opara u Muqaddimah, Ibn Khaldoun metti l'incalcu annantu à a facultà di pinsà (fikr) di l'essari umani com'è ciò chì ditermineghja u cumpurtamentu umanu è i mudeddi unniprisenti. 'Ssa facultà hè ancu ciò chì ispira l'essari umani à ragruppà si in una struttura suciali pà cuuparà in a divisioni di u travagliu è l'urganisazioni. Siont'è Zaid Ahmand, in Epistemology and the Human Dimension in Urban Studies, a facultà di u fikr hè u pilastru chì susteni tutti l'aspetti filusofichi di a tiuria d'Ibn Khaldun liati à i pindenzi spirituali, intillettuali, fisichi, suciali è pulitichi di l'essari umani.

Un antru cuncettu impurtanti annantu à u quali eddu insisti in a so opara hè a maestria di i mistieri, di l'abitudini è di i cumpitenzi. Quissa si pruduci dopu à u stabilimentu di una sucità è, siont'è Ibn Khaldun, u liveddu di riescita di una sucità pò essa ditarminatu analizendu simpliciamenti 'ssi trè cuncetti. Una sucità in i so primi stadii hè nomadi è si primureghja par u più di a sopravvivenza, mentri chì una sucità in una tappa ultiriori hè sedintaria, incù una più grandi riescita in l'artisgianatu. Una sucità à a cultura sedintaria è à a pulitica stabuli divaria avè più grandi rialisazioni in l'artisgianatu è a tecnulugia.

Ibn Khaldun hà ancu sottuliniatu in a so epistemulugia l'aspettu impurtanti ch'edda ghjoca a tradizioni educativa da chì i nuveddi generazioni di una civiltà migliureghjani cuntinuamenti in i scenzi è sviluppani a cultura. Ibn Khaldun hà fattu valè chì senza u stabilimentu solidu di una tradizioni educativa, saria assà difficiuli par i novi generazioni di mantena i rialisazioni di i generazioni pricidenti, è ancu di menu di migliurà li.

Un antru modu di distingua a riescita di una sucità saria a lingua di una sucità, apposta chì par eddu l'elementu u più impurtanti di una sucità ùn saria micca a terra, ma a lingua parlata. Hè statu suspresu di custattà chì numarosi nonarabi riescìani da veru in a sucità araba, aviani boni impieghi è erani beddi accolti da a cumunità. "Ssi parsoni ùn erani micca arabi par via di a so urighjina, ma ani crisciutu frà l'Arabi chì pussediani l'abitudina di l'arabu", hà richjamatu un ghjornu Ibn Khaldun, par via di quissa, ani pussutu ammaistrà l'arabu di modu ch'eddi ùn poni essa surpassat. Pinsava chì a raghjoni pà a quali i nonarabi erani accittati com'è fendu parti di a sucità araba era divuta à a so maestria di a lingua araba.

I prugressi in l'opari litterarii tali i puemi è a prosa erani un'antra modu di distingua i rialisazioni di una civilisazioni, ma Ibn Khaldun pinsava chì quandu a faccetta litteraria di una sucità aghjunghji i so più alti liveddi, cessa di indicà i rialisazioni di a sucità, ma hè un imbiddimentu di a vita. Riguardu à i scenzi logichi, cunsidarava chì a cunniscenza aghjunghjia u so liveddu u più altu datu a crescita di u numaru di circadori è di a qualità di a cunniscenza. Par eddu, u più altu liveddu di i pruduzzioni litterarii saria a manifistazioni di a prosa, di i puemi è l'arricchimentu artisticu di una sucità.

Da veda dinò[mudificà | edità a fonte]

  • Asabiyyah
  • Chanakya
  • Egon Orowan
  • Sturiugrafia di i principii di l'Islamu
  • Curva di Laffer
  • Muqaddimah
  • Scenza in l'Islamu medievali
  • Tiuria di u ciclu suciali
  • Avverroè
  • Abulcasis
  • Ibn Arabi
  • Ibn Tufail
  • Sayyid Husayn Ahlati

Noti[mudificà | edità a fonte]

  1. 'Ss'articulu pruveni in parti da l'articulu currispundenti di a wikipedia in inglesu.